Prace nad ustawą o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa implementującą dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 („Dyrektywa 2019/1937”) nabierają tempa.
4 października 2021 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się założenia projektu przedmiotowej ustawy. Obecnie możemy się już zapoznać z gotowym projektem, który 18 października 2021 r. został opublikowany na portalu Rządowego Centrum Legislacji („Projekt”). Projekt ustawy jest na etapie opiniowania.
O istocie założeń ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa informowaliśmy Państwa we wcześniejszym wpisie. Przedstawiony do opiniowania Projekt zasadniczo odpowiada wcześniejszym założeniom, jednak pewne kwestie wymagają szerszego komentarza.
Zakres przedmiotowy
Potwierdziły się zapowiedzi szerszego ujęcia w rodzimej ustawie zakresu przedmiotowego „naruszenia prawa” niż w implementowanej Dyrektywie 2019/1937 – katalog, wciąż otwarty, został rozszerzony o przepisy prawa krajowego. Projekt przewiduje także, że pracodawca może dodatkowo ustanowić zgłaszanie innych naruszeń, w tym dotyczących obowiązujących u tego pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.
Przetwarzanie danych osobowych sygnalistów
Zgodnie z Projektem dane osobowe lub inne pozwalające na ustalenie tożsamości zgłaszających naruszenia prawa nie podlegają ujawnieniu bez wyraźnej zgody tej osoby. Ustawodawca zastrzegł również, że podmioty otrzymujące zgłoszenia, uprawnione są, w celu ich weryfikacji oraz podejmowania w związku ze zgłoszeniem działań następczych, zbierać i przetwarzać dane osobowe, osoby której dotyczy zgłoszenie, nawet jeżeli nie wyraża ona na to zgody. Tym samym wyłączono stosowanie przepisu art. 14 ust. 2 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych).
Wewnętrzne kanały zgłoszeń
Ustawodawca zdecydował się na szczegółowe uregulowanie trybów dokonywania zgłoszeń w postaci wewnętrznych i zewnętrznych kanałów. W przypadku zgłoszeń wewnętrznych na obowiązanego nałożono wymóg współpracy przy tworzeniu regulaminu zgłoszeń wewnętrznych z zakładową organizacją związkową, ewentualnie przedstawicielami pracowników. Ponadto przewidziano vacatio legis takich regulaminów oraz wskazano obowiązek pracodawcy do zapoznania pracowników z treścią przedmiotowego regulaminu przed ich przystąpieniem do pracy. Ustawodawca w omawianych regulacjach zawarł rozbudowany katalog koniecznych i fakultatywnych elementów, które powinien zawierać regulamin zgłoszeń wewnętrznych, a ponadto określił obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych, który miałby gromadzić określone dane dotyczące zgłoszonego naruszenia.
Zewnętrzne kanały zgłoszeń
Zgodnie z tym co mogliśmy przeczytać w założeniach projektu ustawy, organem centralnym odpowiedzialnym m.in. za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych oraz ich wstępną weryfikację został Rzecznik Praw Obywatelskich. Obok RPO ustawodawca podobne kompetencje przyznaje organom publicznym, tj. organom administracji publicznej, które ustanowiły procedurę przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych o naruszeniach prawa w dziedzinie należącej do zakresu działania tego organu. Oprócz czynności związanych z procedowaniem zgłoszeń zewnętrznych są one zobligowane także do tworzenia corocznych sprawozdań obejmujących dane statystyczne otrzymanych zgłoszeń. Z kolei Rzecznik Praw Obywatelskich zobligowany będzie do syntetycznego ujęcia przekazanych mu przez organy publiczne sprawozdań również w formie sprawozdania, które przekaże do Komisji Europejskiej.
Zgodnie z postanowieniami Projektu, zgłoszeń zewnętrznych będzie można dokonać zarówno w formie ustnej (telefonicznie lub podczas bezpośredniego spotkania w siedzibie organu przyjmującego zgłoszenie), jak i papierowej, czy elektronicznej. Organy przyjmujące zgłoszenie zobowiązane będą potwierdzić przyjęcie zgłoszenia w terminie nie dłuższym niż 7 dni, zaś działania następcze mają obejmować weryfikację zgłoszenia i ocenę jego prawdziwości, a w razie potrzeby wystąpienie do dokonującego zgłoszenia o wyjaśnienia lub dodatkowe informacje. Ostatnim krokiem ma być przekazanie przez organ publiczny zgłaszającemu informacji zwrotnej określonych terminach.
Podobnie jak w przypadku zgłoszeń zewnętrznych, ustawodawca nakłada na organ centralny oraz organy publiczne obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń zewnętrznych.
Odpowiedzialność karna i przepisy końcowe
Projekt przewiduje odpowiedzialność karną za utrudnianie dokonania zgłoszenia, naruszenie obowiązku zachowania poufności, podejmowanie działań odwetowych, dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji, brak lub nieprawidłowe ustanowienie procedury wewnętrznej. Wszystkie wyżej wymienione czyny i zaniechania zagrożone są karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Przewidziano 14 dniowe vacatio legis ustawy.
O dalszych losach projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa będziemy informować na bieżąco.
***
Autorami wpisu są adwokat Krzysztof Sobieski, Senior Associate w Kancelarii RKKW oraz Karolina Goławska, Praktykantka w Kancelarii RKKW.
