Dnia 16.01.2018 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, którego podstawowym celem jest skrócenie ogólnych terminów przedawnienia roszczeń z 10 do 6 lat oraz wprowadzenie odrębnych reguł dotyczących przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów.
Zamiana terminów przedawnienia i sposobu jego liczenia
Projekt wprowadza krótszy termin przedawnienia roszczeń ogólnych oraz stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznania spraw danego rodzaju, jak również stwierdzonych ugodą, z obecnych 10 do 6 lat. Utrzymana ma zostać regulacja, zgodnie z którą termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata (również w przypadku, gdy zostały one stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ugodą). Projekt zakłada natomiast nowy sposób liczenia upływu terminu przedawnienia ustalając, że bieg terminu przedawnienia będzie kończył się z upływem ostatniego dnia roku kalendarzowego (a nie jak dotychczas w dacie upływu odpowiednio 10 lub 3 lat) od dnia wymagalności roszczenia. Zasada ta nie będzie jednak dotyczyła terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata.
Zaostrzenie reżimu przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów
Zaostrzeniem reżimu przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów ma być zasada, zgodnie z którą termin przedawnienia ma być brany pod uwagę z urzędu, a tym samym po jego upływie roszczenie nie może być skutecznie dochodzone przed sądem. Zastrzeżono jednak, że Sąd będzie uprawniony – w wyjątkowych przypadkach, po rozważeniu interesów stron (w oparciu w szczególności o przesłanki wskazane w nowym art. 1171 § 2 projektowanej ustawy), na zasadach słuszności, do nieuwzględnienia upływu terminu przysługującego przeciwko przedsiębiorcy konsumentowi.
Projekt ustawy wprowadza również zmiany w przepisach dotyczących sprzedaży konsumenckiej, której przedmiotem są używane rzeczy ruchome. W tym przypadku roczny termin przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi nie będzie mógł zakończyć się przed upływem 2 lat od dnia wydania rzeczy, nawet gdy strony uzgodniły, że termin odpowiedzialności sprzedawcy będzie skrócony do roku (lub innego terminu krótszego niż 2 lata). Zmiana ta podyktowana jest potrzebą zapewnienia pełnej zgodności prawa polskiego z prawem UE oraz wykładnią przepisów w tym przedmiocie, dokonaną w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13.07.2017 r. (sygn. sprawy C-133/16).
Przepisy intertemporalne dotyczące zmian w Kodeksie cywilnym
Projektowana ustawa wprowadza zasadę, że do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy o przedawnieniu określone w nowej ustawie. W projekcie zastrzeżono jednak, że jeśli w przypadku zastosowania nowych przepisów termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, to bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to wówczas przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Nieco odmiennie uregulowano zagadnienia intertemporalne odnoszące się do przepisów przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom. W tym przypadku, jeżeli przed wejściem w życie ustawy roszczenie uległo przedawnieniu, ale nie zgłoszono zarzutu przedawnienia, do przedawnionego roszczenia zastosowanie znajdują nowe przepisy. W praktyce oznacza to, że po wejściu w życie ustawy sąd będzie brał pod uwagę przedawnienie roszczenia bez względu na zarzut pozwanego – konsumenta (z zachowaniem obowiązku wykazania przez konsumenta upływu terminu odpowiednim dowodem). Oczywiście tak jak wskazano powyżej – sąd będzie mógł nie uwzględnić przedawnionego roszczenia z powołaniem się na przesłanki określone w nowym projektowanym art. 1171 § 2 KC.
Zmiany w innych ustawach związane z nowymi terminami przedawnienia
Wraz ze zmianą przepisów kodeksu cywilnego mają zostać dostosowane do nowych regulacji okresy przedawnienia wskazywane w przepisach ustawy z dnia 09.04.2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych.
Komentarz
Należy zgodzić się z założeniem, że wprowadzenie krótszych terminów przedawnienia – oprócz zapewnienia stabilności i pewności stosunków społecznych – ma charakter dyscyplinujący wobec stron i mobilizująco wpłynie na dochodzenie przysługujących im roszczeń. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest wprowadzenie odmiennego sposobu liczenia końca terminu przedawnienia, który w projekcie oznaczono jako „upływ ostatniego dnia roku kalendarzowego”. W istocie zdecydowanie ułatwi to obronę, szczególnie wtedy, kiedy termin wymagalności nie jest dokładnie określony, a zależy od działania wierzyciela. Ponadto w niektórych przypadkach nieco wydłuży to terminy przedawnienia roszczeń, biorąc pod uwagę obecne regulacje w tym przedmiocie.
Szczególne uregulowanie przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów związane jest z zapewnieniem konsumentowi – jako słabszej stronie stosunku prawnego – niezbędnej ochrony, co wpisuje się w szerszy kontekst ochrony prawnej tej grupy podmiotów w obrocie prawnym. Wprowadzone przepisy również w tym przypadku zmuszą przedsiębiorców do szybszego dochodzenia przysługujących im roszczeń, zapewniając im jednak stosowną ochronę w przypadku, gdy uwzględnienie terminu przedawnienia z urzędu byłoby sprzeczne z zasadami słuszności. To rozwiązanie należy uznać za korzystne, choć jego ostateczna ocena będzie możliwa dopiero po ukształtowaniu odpowiedniej praktyki sądowej w tym zakresie.
Z projektem ustawy można zapoznać się tutaj.
