Instytucja fundacji rodzinnej skutecznie odpowiedziała na potrzeby firm rodzinnych w zakresie ochrony majątku i planowania sukcesji. Można śmiało powiedzieć, że w ciągu dwóch lat obecności na polskim rynku, pokazała swoją wartość jako narzędzie najlepiej wspierające stabilność oraz długoterminową strategię rozwoju biznesu.
Z naszych dotychczasowych doświadczeń wynika, że rozwiązania sukcesyjne uwzględniające wykorzystanie fundacji rodzinnej są coraz częściej wybierane – i to nie tylko przez właścicieli dużych przedsiębiorstw, lecz również przez mniejsze firmy rodzinne. Co więcej, fundacje rodzinne wykorzystywane są jako narzędzia strukturyzujące indywidualne majątki – chociażby portfele nieruchomości, papierów wartościowych czy dzieł sztuki. W codziennych rozmowach z Klientami coraz częściej słyszymy, że fundacje rodzinne po prostu działają – nie tylko w założeniu, ale w praktyce. Odnosi się też wrażenie, że polscy przedsiębiorcy nie zastanawiają się już czy warto zaplanować sukcesję, lecz jedynie kiedy i jak najlepiej to zrobić.
Funkcje fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna pełni dwie podstawowe funkcje: chroni majątek fundatora i ułatwia zaplanowanie sukcesji. Jej konstrukcja umożliwia wyłączenie określonych aktywów spod ogólnego reżimu prawa spadkowego, a tym samym zabezpiecza przed rozdrobnieniem majątku, które mogłoby nastąpić wskutek dziedziczenia ustawowego. Jednocześnie fundacja może działać w sposób ciągły i stabilny, niezależnie od zmian pokoleniowych, co czyni ją wehikułem wybieranym przez właścicieli przedsiębiorstw chcących zapewnić kontynuację biznesu bez konieczności bezpośredniego przekazywania zarządu dzieciom lub innym członkom rodziny. Odpowiednie skonstruowanie statutu fundacji rodzinnej daje możliwość dostosowania jej struktury, a także ukształtowania relacji pomiędzy organami a beneficjentami zgodnie z potrzebami fundatorów.
Szczególnie istotne z perspektywy fundatorów oraz beneficjentów okazuje się to, że fundacja rodzinna umożliwia spełnianie na rzecz swoich beneficjentów świadczeń – zarówno za życia, jak i po śmierci fundatora – według określonych z góry zasad. Sposób ich określenia jest jednak elastyczny i zależy od woli fundatora. Przykładowo możliwe jest uzależnienie uprawnienia beneficjenta do korzystania z majątku fundacji od warunku, np. uzyskania określonego wykształcenia. Rozwiązanie takie pozwala z dużą precyzją zaplanować w jaki sposób beneficjenci będą mogli korzystać z rodzinnego majątku przez wiele lat po śmierci fundatora.
Fundacja a zagraniczne wehikuły – zmiana kierunku
W ostatnich miesiącach obserwujemy również wzrost zainteresowania wykorzystaniem fundacji rodzinnej w miejsce wcześniej wykorzystywanych zagranicznych struktur. Dawniej polscy przedsiębiorcy zainteresowani stworzeniem wehikułów sukcesyjnych byli zmuszeni do poszukiwania rozwiązań poza granicami kraju. Obecnie jednak coraz większa część z nich decyduje się na zastąpienie wybieranych wcześniej fundacji prywatnych np. w Austrii, Liechtensteinie czy Holandii lub trustów cypryjskich polskimi fundacjami rodzinnymi. Powodem tej zmiany jest przede wszystkim fakt, że polska fundacja rodzinna jest dostosowana do lokalnych realiów prawnych, co znacząco upraszcza jej funkcjonowanie i eliminuje ryzyko związane z międzynarodowymi regulacjami.
Nerwowość wokół podatków
W minionym roku pojawiły się niemniej pewne sygnały dotyczące możliwych zmian legislacyjnych dotyczących fundacji – pojawiły się zapowiedzi możliwego „uszczelnienia” przepisów podatkowych związanych z funkcjonowaniem fundacji rodzinnej. Zmiany dotyczyć miałyby m.in. zakresu zwolnień podatkowych oraz mechanizmów opodatkowania świadczeń wypłacanych beneficjentom. Niepokój był odczuwalny – wiele osób planujących utworzenie fundacji wstrzymywało decyzje w oczekiwaniu na jednoznaczne stanowisko co do planowanych zmian. Do dzisiaj nie zostały jednak opublikowane konkretne projekty ustaw, a zasady opodatkowania fundacji rodzinnej na chwilę obecną pozostają niezmienione. Warto jednak pamiętać, że sama ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje swoją rewizję po trzech latach od wejścia w życie. Można zatem spodziewać się, że zmiany będą – pytanie tylko kiedy i w jakim zakresie.
Perspektywy
Przed nami z pewnością jeszcze wiele wyzwań związanych ze stosowaniem przepisów ustawy. Zauważalny pozostaje chociażby brak orzecznictwa sądów powszechnych w zakresie stosowania ustawy, co utrudnia jednolitą interpretację niektórych przepisów. Po dwóch latach obowiązywania ustawy jednak wiemy już, że instytucja fundacji rodzinnej stała się jednym z podstawowych instrumentów wykorzystywanych w procesach planowania sukcesji, a także do zarządzenia majątkiem.
Choć temat fundacji rodzinnych nadal się rozwija, jedno jest pewne – ten model sukcesji zyskuje na popularności i spełnia oczekiwania tych, którzy szukają skutecznego i trwałego rozwiązania dla dalszych losów swoich biznesów.
Autorami wpisu są:
Karol Maciej Szymański – Partner Zarządzający w RKKW
Piotr Letolc – Partner w RKKW
