Sąd Najwyższy w wyroku z 17 czerwca 2021 r. (II CSKP 104/21) wyraził pogląd, zgodnie z którym każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwę biegu przedawnienia – z perspektywy podstaw stosowania art. 123 § 1 KC cele towarzyszące wierzycielowi nie podlegają badaniu, jako pozbawione doniosłości prawnej. Skutek przerwania biegu przedawnienia, przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 KC, następuje bowiem z mocy prawa (ex lege), w następstwie dokonania określonej czynności procesowej.
Stan faktyczny
W dniu 6 grudnia 2012 r. rozpoczął bieg wynikający z art. 118 KC trzyletni termin przedawnienia roszczeń powodów wynikających z umowy o roboty budowlane. Powyższy termin upływał z dniem 6 grudnia 2015 r.
Pierwszy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej powodowie złożyli jeszcze przed dokonaniem odbioru robót. W dniu 28 kwietnia 2015 r. powodowie złożyli kolejny wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (dalej jako: „Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 28 kwietnia 2015 r.”).
Równocześnie z Wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej z 28 kwietnia 2015 r. powodowie wnieśli pozew o zapłatę jedynie części kwoty stanowiącej wartość roszczenia powodów wraz z odsetkami. Następnie, w toku sprawy, w dniu 6 czerwca 2016 r., na skutek wydania korzystnej dla powodów opinii biegłego, powództwo rozszerzone zostało do kwoty wyższej.
Zdaniem Sądu II instancji Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 28 kwietnia 2015 r. nie doprowadził do przerwania biegu terminu przedawnienia, ponieważ nie stanowił czynności przedsięwziętej bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia powodów zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 KC. Od wyroku Sądu II instancji powodowie wnieśli skargę kasacyjną.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznając, że każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwę biegu przedawnienia, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy wskazał, że prawidłowa wykładnia art. 123 § 1 pkt 1 KC prowadzi do wniosku, że kwalifikacja określonej czynności jako „przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia” ma charakter generalny i odnosi się do „każdej czynności przed sądem” należących do tej samej kategorii.
Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że skutek przerwania biegu przedawnienia następuje z mocy z prawa w następstwie skutecznego dokonania określonej czynności procesowej – stosując art. 123 § 1 KC, nie ma więc konieczności badania celów towarzyszących wierzycielowi.
Komentarz
Zagadnienie następstwa złożenia drugiego i kolejnych wniosków o zawezwanie do próby ugodowej dotyczących tego samego roszczenia w kontekście przerwania biegu terminu przedawnienia wywołuje kontrowersje w doktrynie i orzecznictwie[1].
Sąd Najwyższy w opisanym powyżej wyroku opowiedział się za stanowiskiem, zgodnie z którym zawezwanie do przerwania biegu terminu wystarczy samo podjęcie odpowiedniej czynności przed sądem. Pogląd ten wyrażony został już wcześniej przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 kwietnia 2008 r.[2]
Należy jednak zwrócić uwagę, że w przedmiotowej kwestii w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych wyrażono dotychczas co najmniej kilka poglądów odmiennych. Zgodnie z pierwszym z tych poglądów, wielokrotne przedłużanie przez wierzyciela terminów przedawnienia wskutek składania przez niego wniosków o zawezwanie do próby ugodowej może zostać uznane za nadużycie prawa podmiotowego w świetle art. 5 KC[3]. Zgodnie z drugim poglądem, kolejne zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością, która może wywołać skutek przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 KC jedynie wówczas, gdy czynność tę podjęto bezpośrednio w celu wskazanym w tym przepisie[4] (lub jeżeli stanowczo nie ustalono, że przedsięwzięto ją bezpośrednio w innym celu niż wskazany w art. 123 § 1 pkt 1 KC[5]). Zgodnie z trzecim poglądem, niezależnie od tego, czy jest to pierwsze zawezwanie, czy kolejne, sąd jest zobowiązany do badania czy zachodzą przesłanki określone w art. 123 § 1 pkt 1 KC, a więc również badania czy jest to czynność, która potencjalnie może doprowadzić do realizacji roszczenia oraz badania, jaki jest jej rzeczywisty cel[6]. Zgodnie z jeszcze innym poglądem ocena czy zawezwanie do próby ugodowej skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia, należy do sądu, przed którym toczyło się postępowanie pojednawcze[7].
***
Autorką wpisu jest aplikantka adwokacka Anna Urbaniak, Junior Associate w Kancelarii RKKW.
[1] Zob. A. Brzozowski [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020, komentarz do art. 123 KC, Legalis i powołane tam źródła.
[2] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2008 r., II CSK 612/17, LEX.
[3] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2014 r., I ACa 1194/13, LEX.
[4] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 luty 2016 r., V CSK 365/15, LEX.
[5] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2016 r., III CSK 50/15, LEX.
[6] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 204/16, LEX.
[7] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2018 r., V CSK 384/17, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2020 r., IV CSK 582/18, LEX.
