Sprawy gospodarcze w nowym KPC

W dniu 4.7.2019 r. została uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego (KPC). Nowela ta wprowadziła (a w zasadzie przywróciła) postępowanie w sprawach gospodarczych – odrębne postępowanie, w ramach którego mają być rozstrzygane spory cywilne pomiędzy przedsiębiorcami. Co istotne ustawa nowelizująca KPC uchyliła ustawę z dnia 24.5.1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych. Ustawa oczekuje na podpis Prezydenta RP.

Do istotnych regulacji wprowadzanych ww. ustawą należą:

• zdefiniowanie „spraw gospodarczych”, którymi są m.in. sprawy (i) ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, (ii) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291–300 i art. 479–490 Kodeksu spółek handlowych, (iii) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku, (iv) z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych, (v) z umów leasingu, (vi) między organami przedsiębiorstwa państwowego;

• wyłączenie z zakresu spraw gospodarczych spraw o: (i) podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu, (ii) wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony;

• obowiązek powoda powołania w pozwie adresu poczty elektronicznej powoda albo oświadczenie powoda, że nie posiada takiego adresu i analogiczny obowiązek pozwanego w pierwszym piśmie procesowym;

• obowiązek powołania wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie i odpowiedzi na pozew;

• wyłączenie możliwości zmiany powództwa. Jednakże w przypadku zmiany okoliczności powód może żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego równowartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy;

• niedopuszczalność powództwa wzajemnego;

• możliwość zawarcia przez strony tzw. umowy dowodowej – umowy o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy. Umowa dowodowa powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności albo ustnie przed sądem; taka umowa zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważna; Sąd nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową; zarzut nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej można podnieść najpóźniej na posiedzeniu, na którym powołano się na tę umowę, a jeśli uczyniono to w piśmie procesowym – najpóźniej w następnym piśmie procesowym albo na najbliższym posiedzeniu;

• wprowadzenie prymatu dowodów nieosobowych nad dowodami osobowymi;

• krótsze terminy na dokonanie określonych czynności procesowych – doręczając pouczenia stronie niezastępowanej przez profesjonalnego pełnomocnika sąd wezwie tę stronę by w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż tydzień, powołała wszystkie twierdzenia i dowody. Spóźnione twierdzenia i dowody zostaną pominięte, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Okiem praktyka

Zainteresowanie budzi obowiązek ustawowy przewodniczącego i sądu podejmowania czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Zważywszy na obciążenie sądów sprawami gospodarczymi w całym kraju i ich częste skomplikowanie, można założyć, że rozpoznanie sprawy w tym terminie nie będzie możliwe.

Trudno też wyobrazić sobie, aby częste zastosowanie w praktyce znajdowała umowa dowodowa. Strony będą bowiem dążyły do przedłożenia każdego dowodu, dzięki któremu będą mogły uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie; nie będą ryzykować wyłączenia dowodu, który w ostatecznym rozrachunku mógłby przyczynić się do wygrania sprawy przez jedną ze stron.