W najbliższym czasie możemy spodziewać się dużych zmian w prawach konsumenta, a wszystko za sprawą zbliżającego się terminu na wprowadzenie do krajowego porządku prawnego przepisów unijnej dyrektywy zawierającej wiele rozwiązań modyfikujących stosunki między konsumentami a przedsiębiorcami.
Dyrektywa Omnibus
Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw z dnia 05.07.2021 r. („Projekt”), został przygotowany w wyniku zobowiązania państw członkowskich UE do implementacji postanowień dyrektywy unijnej, zwanej “Dyrektywą Omnibus”[1]. W 2018 roku Komisja Europejska podczas przeglądu obowiązujących regulacji podjęła decyzję o konieczności wprowadzenia zmian, które mają umożliwić lepsze egzekwowanie i unowocześnienie przepisów UE dotyczących ochrony konsumenta. Nowe rozwiązania mają znacznie wpłynąć na stosunki gospodarcze między przedsiębiorcami a konsumentami oraz w większym stopniu odpowiadać na aktualne problemy związane z chociażby rozwojem handlu elektronicznego.
Termin na wprowadzenie nowych przepisów
Zgodnie z art. 7 Dyrektywy Omnibus Państwa członkowskie mają obowiązek przyjąć i opublikować przepisy niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 28 listopada 2021 r. oraz zacząć je stosować od dnia 28 maja 2022 r. Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się Projekt ustawy implementującej, zakładający rozwiązania mające przede wszystkim na celu zapewnienie większej transparentności przepisów krajowych, a także większego poziomu harmonizacji i uporządkowania przepisów dotyczących praw konsumentów w skali całej Unii, co jest niezbędnym elementem funkcjonowania jednolitego rynku.
Proponowane zmiany
Rozwiązania przyjęte w Projekcie mają na celu m.in.:
- zapewnienie większej przejrzystości konsumentom korzystającym z internetowych platform handlowych,
- rozszerzenie ochrony konsumentów usług cyfrowych z uwzględnieniem „bezpłatnych” usług cyfrowych, tj. usług świadczonych bez uiszczania płatności pieniężnej,
- usuwanie niektórych obowiązków informacyjnych ciążących na przedsiębiorcach oraz
- doprecyzowanie regulacji odnoszących się do wprowadzających w błąd działań marketingowych w odniesieniu do produktów podwójnej jakości.
Jedną z najistotniejszych zmian jest zobowiązanie przedsiębiorców do podawania obok informacji o obniżonej cenie także informacji o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w ciągu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Zasada ta odnosi się w podobny sposób do reklamy towaru czy usługi. Ma to na celu przeciwdziałanie wprowadzaniu w błąd poprzez używanie sztucznie zawyżonych cen jako cen obowiązujących przed obniżką, co w konsekwencji przekłada się na pozorne kreowanie promocji oraz fałszywe wyprzedaże.
W Projekcie przewidywany jest również szczególny sposób ustalania cen towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności oraz produktów znajdujących się w obrocie krócej niż 30 dni. Przedsiębiorca będzie zobowiązany w ich przypadku uwidocznić obok informacji o obniżonej cenie, informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Nowe rozwiązania w dużej mierze dotykają też przedsiębiorców z branży e-commerce. Zmiany mają sprzyjać zwiększeniu transparentności na rynku, w związku z tym na przedsiębiorcach będą spoczywały nowe obowiązki. Platformy będą musiały prezentować jasne zasady dotyczące umiejscawiania produktów lub usług poprzez ujawnienie głównych parametrów decydujących o widoczności produktów przedstawianych konsumentowi w wyniku wyszukiwania. Dzięki temu konsumenci mają mieć możliwość lepszego zrozumienia mechanizmów pozycjonowania wyników.
Inną nowością przewidzianą w Projekcie jest obowiązek informowania konsumentów o indywidualnym dostosowaniu ceny. Obecnie przedsiębiorcy mogą indywidualnie dostosowywać cenę swoich ofert do konkretnych konsumentów lub pewnych ich kategorii. Kluczowy w tym zakresie jest fakt, że konsumenci nie zawsze o tym wiedzą, a indywidualnie dostosowana oferta może wpływać zarówno na ich korzyść, jak i niekorzyść. Dlatego zgodnie z Projektem przedsiębiorcy będą zobowiązani poinformować konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji.
Sankcje za naruszenie przepisów
Dyrektywa Omnibus nakłada również na Państwa Członkowskie obowiązki w zakresie wzmocnienia przepisów dotyczących sankcji oraz spójnych paramentów ich określania, a także przewiduje prawo konsumentów do indywidualnych środków prawnych, jeśli doznali uszczerbku w wyniku stosowania nieuczciwych praktyk handlowych. Zgodnie z Projektem w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną do wysokości 20 tys. zł (a w przypadku dopuszczenia się przynajmniej trzykrotnie zaniedbań w okresie 12 miesięcy od pierwszego naruszenia – do wysokości 40 tys. zł.). Natomiast w niektórych okolicznościach nieprawidłowe poinformowanie o obniżkach cen, może stanowić także nieuczciwą praktykę rynkową naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, która zagrożona jest karą pieniężna w wysokości do 10% rocznego obrotu przedsiębiorcy (osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary).
Szanse
Projekt zawiera wiele rozwiązań, które zmodyfikują stosunki gospodarcze między przedsiębiorcami a konsumentami. Wydaje się, że wcielenie w życie Dyrektywy Omnibus pozytywnie wpłynie na harmonizację i uporządkowanie przepisów dotyczących praw konsumentów w skali całej Unii, a także przyczyni się do rozwoju transgranicznej wymiany handlowej w ramach jednolitego rynku. Należy również zwrócić uwagę, że przepisy Dyrektywy Omnibus przewidują skuteczniejsze, bardziej proporcjonalne i zniechęcające sankcje, co dodatkowo może wzmocnić funkcjonowanie nowych przepisów.
***
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
