Hipoteka przymusowa wydaje się być jednym z najbardziej efektywnych sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Umożliwia ona ustanowienie zabezpieczenia na wszystkich nieruchomościach dłużnika, udziale w nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego, bez zgody, a także bez wiedzy dłużnika. Jej funkcją jest zapewnienie wykonania zobowiązania, a także ułatwienie przyszłego postępowania egzekucyjnego[1].

W ostatnim czasie omawiana instytucja została istotnie zmodyfikowana. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z dnia 1 czerwca 2017 roku, objęła między innymi zmianę art. 7541 § 1 k.p.c. dotyczącego upadku zabezpieczenia roszczeń pieniężnych[2]. Przed nowelizacją przepis przewidywał upadek udzielonego zabezpieczenia po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Wspomniana nowela wydłużyła termin obowiązywania zabezpieczenia do 2 miesięcy, a także rozszerzyła katalog orzeczeń, od których należy liczyć ten termin – uprzednio było to jedynie prawomocne orzeczenie uwzględniające roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, natomiast od 1 czerwca br. jest to również prawomocne postanowienie o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie.

Dnia 7 lipca 2017 roku został opublikowany projekt Komisji Ustawodawczej Senatu wprowadzający kolejne zmiany w zakresie omawianego przepisu, a także w ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 7541 § 1 k.p.c., upadek zabezpieczenia nie nastąpi, jeżeli uprawniony złoży wniosek o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych. Utrzymanie zabezpieczenia będzie zatem uzależnione od podjęcia działań przez wierzyciela.

Tabela obrazująca zmiany art. 7541 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego

do 01.06.2017 r.

od 01.06.2017 r.

proponowane zmiany

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, chyba że uprawniony wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych.

Co więcej, projekt zakłada dodanie w ustawie o księgach wieczystych i hipotece art. 1112. W myśl ust. 1 wskazanej regulacji, wierzyciel będzie uprawniony, w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie, do żądania zmiany treści hipoteki ustanowionej na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia w hipotekę zabezpieczającą wierzytelność stwierdzoną już tytułem wykonawczym. Analogiczna zmiana będzie mogła być zastosowana w przypadku hipotek ustanowionych na innej podstawie (art. 1112 § 3). Przekształcenie hipoteki nie będzie mogło prowadzić do zwiększenia zaspokojenia wierzyciela z pokrzywdzeniem wierzycieli z pierwszeństwem równym lub niższym (art. 1112 § 2).

Propozycja Komisji odpowiada wcześniejszym postulatom wprowadzenia zmian w hipotece przymusowej, wyrażonym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego o sygn. SK 71/13, w którym TK stwierdził niezgodność omawianego art. 7541 § 1 k.p.c. z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji[3]. W uzasadnieniu projektu przytoczono najważniejsze motywy tego orzeczenia wskazując, że ratio legis analizowanego przepisu „była ochrona dłużnika przy równoczesnej mobilizacji wierzyciela do jak najszybszego uczynienia użytku z udzielonego mu zabezpieczenia”. Zdaniem projektodawców aktualna regulacja jej nie realizuje – jej skutki mogą osłabiać ochronę dłużnika, a także podważać zaufanie wierzycieli do ustanowionego zabezpieczenia. Dotychczasowa egzekucja prowadzona tylko z nieruchomości, niejednokrotnie, z uwagi na skomplikowaną i długotrwałą procedurę, nie dawała możliwości  uzyskania przez wierzyciela należnych mu środków. Bieg terminu, po którym zabezpieczenie upadało, nie był w żaden sposób uzależniony od czynności wierzyciela, który pomimo aktywnego działania, w praktyce nie mógł wyegzekwować należności, więc udzielona mu ochrona była jedynie pozorna[4].

Nowe przepisy po wejściu w życie mają być stosowane także do zabezpieczeń, które zostały ustanowione przed wejściem w życie ustawy, ale do tego czasu nie upadły. Aktualnie projekt jest na etapie konsultacji.

[1] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2014 r., IV CSK 76/14, SIP Legalis; S. Kostecki [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, red. K. Osajda, SIP Legalis 2017.

[2] Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności z dnia 7 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 933).

[3] Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 października 2016 r., SK 71/13, SIP Legalis.

[4] Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece, druk nr 559, http://www.senat.gov.pl/prace/senat/proces-legislacyjny-w-senacie/inicjatywy-ustawodawcze/inicjatywa,48.html.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ