Autorami wpisu są Konrad Oleszczuk i Katarzyna Witak.
W Radzie Ministrów trwają prace nad projektem ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary i zmianie niektórych ustaw („Projekt”).
Kogo dotyczy
Zgodnie z definicją zawartą w Projekcie, podmiotem zbiorowym jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, w tym również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, podmiot w stanie likwidacji czy przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną.
Zakres odpowiedzialności
Projekt przewiduje zasady odpowiedzialności oraz postępowania wobec podmiotu zbiorowego:
- za czyn zabroniony, popełniony w związku z prowadzoną przez ten podmiot działalnością, poprzez działanie lub zaniechanie organu tego podmiotu lub członka tego organu;
- za czyny zabronione popełnione przez m.in.: pracowników, osoby i podmioty reprezentujące podmiot zbiorowy, czy partnerów biznesowych w przypadku gdy podmiot zbiorowy osiągnął choćby pośrednio korzyść majątkową;
- za czyn zabroniony popełniony bezpośrednio w związku z ruchem przedsiębiorstwa
lub zakładu podmiotu zbiorowego w wyniku niezachowania reguł ostrożności, nawet jeżeli nie ustalono sprawcy czynu.
Moment powstania odpowiedzialności
Podmiotowi zbiorowemu będzie można przypisać odpowiedzialność, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło wskutek:
- umyślnego działania lub zaniechania organu, członka organu lub osoby fizycznej działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego,
- niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przez organ lub ww. osobę, mimo że przewidywali albo mogli przewidzieć możliwość popełnienia czynu.
Podmiot zbiorowy poniesie również odpowiedzialność we wskazanych przypadkach wskutek winy w wyborze, nadzorze oraz winy w organizacji.
Sankcje
Sankcje przewidziane dla przedsiębiorców w Projekcie będą nadzwyczaj dotkliwe. Są to m.in.:
- kara pieniężna od 30.000 zł do 30.000.000 zł – nakładana jest bez względu na obroty podmiotu,
- ustanowienie zarządu przymusowego, co jest równoznaczne z utratą kontroli nad przedsiębiorstwem przez jego właścicieli,
- zabezpieczenie majątkowe na mieniu podmiotu,
- zamknięcie oddziału,
- kara rozwiązania albo likwidacji podmiotu zbiorowego,
- środki zapobiegawcze, takie jak zakaz promocji i reklamy, zakaz zawierania umów określonego rodzaju, wstrzymanie wypłat dotacji lub subwencji, zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne lub prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju.
Projekt przewiduje wobec tego kary, które mogą zagrozić płynności finansowej, czy nawet bytowi podmiotu zbiorowego.
Brak wymogu uprzedniego wyroku skazującego
Jedną z najważniejszych zmian, które zostaną wprowadzone Projektem, jest samodzielna odpowiedzialność podmiotu zbiorowego. Oznacza to, iż do wszczęcia postępowania wobec podmiotu zbiorowego nie będzie już potrzebny wyrok skazujący wydany uprzednio wobec osoby fizycznej, która dopuściła się czynu zabronionego. Od dnia wejścia w życie Projektu, to sąd orzekający o odpowiedzialności podmiotu zbiorowego będzie ustalał, czy osoba ta dopuściła się czynu zabronionego.
Możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności w przypadku połączenia, podziału lub przekształcenia podmiotu zbiorowego
Projekt wprowadza również uregulowania w zakresie zasad ponoszenia odpowiedzialności
w razie połączenia, podziału i przekształcenia podmiotu zbiorowego, co dotychczas nie było jednoznacznie określone przepisami.
Konieczność podjęcia odpowiednich kroków
W celu zminimalizowania ryzyka poniesienia odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy, a w konsekwencji nałożenia na podmiot surowych sankcji, niezbędne jest podjęcie co najmniej następujących kroków:
- określenie zasad postępowania w wypadku nieprawidłowości i zakresu odpowiedzialności organów, innych osób uprawnionych do działania w imieniu lub interesie albo pracowników podmiotu zbiorowego,
- wskazanie organu nadzorującego przestrzeganie prawa,
- zapewnienie ochrony tzw. sygnaliście, w tym opracowanie i wdrożenie procedur
w zakresie informowania o nieprawidłowościach oraz wyjaśniania zgłaszanych informacji i usuwania nieprawidłowości i naruszeń, - opracowanie i wdrożenie odpowiednich rozwiązań w zakresie dochowywania należytej staranności w organizacji działalności i nadzoru nad działalnością.
Powyższy katalog koniecznych zmian w przedsiębiorstwach nie jest zamknięty.
Czas na wdrożenie procedur
Projekt przewiduje, iż ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, a więc podmioty objęte jej działaniem będą miały stosunkowo mało czasu na analizę dotychczasowo stosowanych rozwiązań oraz ewentualne wdrożenie nowych procedur i mechanizmów.
