Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 3.04.2018 r. w sprawie o sygn. IV CSK 320/17 przełamał dotychczasowe poglądy doktryny uznając, iż okres zawieszenia wykonania kary należy przyjmować także jako okres odbywania kary w rozumieniu art. 18 § 3 Kodeksu spółek handlowych.
Zakaz pełnienia funkcji
Stosownie do przepisów Kodeksu spółek handlowych, skazanie prawomocnym wyrokiem członka zarządu, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej albo likwidatora za popełnienie enumeratywnie wskazanych przez ustawodawcę typów przestępstw, bez względu na to, czy przestępstwa te zostały popełnione przed powołaniem, czy w trakcie pełnienia funkcji, wyklucza daną osobę z możliwości sprawowania tej funkcji.
I tak wyłączoną zdolność do pełnienia swej funkcji będzie miała osoba, która dopuści się przestępstw uregulowanych w Kodeksie karnym, tj. przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, a także przestępstw zdefiniowanych w Kodeksie spółek handlowych, a w tym ogłoszenie nieprawdziwych danych, umożliwienie bezprawnego głosowania oraz bezprawne posługiwanie się dokumentem.
Sporny okres trwania zakazu
Na gruncie regulacji zawartej w przepisie art. 18 § 3 Kodeksu spółek handlowych, zakaz pełnienia powyżej wymienionych funkcji trwa pięć lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. Na tej płaszczyźnie powstała sporna kwestia dotycząca sytuacji, w której to kara pozbawienia wolności zostaje warunkowo zawieszona. Dotychczasowy kierunek doktryny i orzecznictwa sprowadzał się do poglądu, że zawieszenie wykonania kary nie jest równoznaczne z „odbywaniem kary” w rozumieniu art. 18 § 3 Kodeksu spółek handlowych, a zatem trzyletni okres, o który należało rozszerzać trwanie ustawowego zakazu nie może być w takich okolicznościach uwzględniany. Przeciwko wykładni, która stanowi konieczność doliczania trzyletniego okresu nawet w przypadku zawieszenie wykonania kary, powoływane są m.in. względy celowościowe, jako że dolegliwość związana z zakazem pełnienia funkcji jest dla skazanego wystarczająco bolesna, ponieważ pomimo funkcjonowania w społeczeństwie nie może on wykonywać funkcji pełnionych dotychczas w spółkach.
Znaczenie stanowiska Sądu Najwyższego dla praktyki
We wskazanym orzeczeniu Sąd Najwyższy nie podzielił powyższego poglądu doktryny prawa handlowego i uznał, że jeżeli skazanie członka zarządu nastąpiło z warunkowym zawieszeniem wykonania kary, to wynikający z art. 18 Kodeksu spółek handlowych zakaz sprawowania funkcji, nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od zakończenia okresu próby.
Precedensowe orzeczenie wydane w tej sprawie ma zatem niebagatelne znaczenie dla działalności gospodarczej spółek wobec faktu, iż wszelkie czynności prawne, dokonane przez wymienione osoby, wobec których obowiązuje zakaz sprawowania funkcji, są z mocy prawa nieważne.
