Oświadczenia i zapewnienia, z angielskiego representations and warranties, związane są z anglosaską tradycją prawną. Wykorzystywane są najczęściej przy procesach transakcyjnych – w ramach fuzji i przejęć, umów sprzedaży udziałów lub akcji.
Representation stanowi oświadczenie stanu wiedzy mające doprowadzić do zawarcia umowy, z kolei warranty stanowi swoistą gwarancję, która dodatkowo wiąże się z przyjęciem na siebie odpowiedzialności na wypadek niezgodności złożonego oświadczenia z prawdą. W Polsce oświadczenia i zapewnienia pojawiły się w wyniku rozpowszechnienia transakcji międzynarodowych. W celu unifikacji, te praktyczne rozwiązania, stosowane wcześniej jedynie przez zagraniczne podmioty, zaczęto wprowadzać do polskich umów.
Należy mieć na uwadze, iż oświadczenia i zapewnienia wywodzą się z systemów prawnych, w których prawo nie zostało skodyfikowane w tak szerokim stopniu jak w Polsce. Zatem istnienie tej instytucji pozwala tam na uregulowanie istotnych kwestii, które nie znajdują odzwierciedlenia w przepisach prawa. Z kolei stosując oświadczenia i zapewnienia w transakcjach na terenie naszego kraju, aby uniknąć niezgodności, niezbędne jest skonfrontowanie ich treści z bezwzględnie obowiązującymi przepisami w danym obszarze.
Oświadczenia składa się w odniesieniu do przeszłości oraz teraźniejszości, zgodnie ze stanem faktycznym lub zgodnie ze stanem swojej najlepszej wiedzy. Oczywiście informacje zawarte w oświadczeniach i zapewnieniach powinny odzwierciedlać stan faktyczny i prawny na dzień ich składania – przez stronę sprzedającą bądź kupującą. W przypadku powołania się na najlepszą wiedzę, pojęcie to powinno zostać zdefiniowane przez strony transakcji. Niejednokrotnie brzmienie takiej definicji stanowi przedmiot negocjacji. Przykładowo najlepsza wiedza może być rozumiana jako wiedza jaką dana osoba faktycznie posiada w lub też wiedza, którą składający oświadczenie powinien posiadać na obejmowanym stanowisku, np. członka zarządu lub dyrektora. Nie ulega wątpliwości, iż w zależności od przyjętej koncepcji, zakres odpowiedzialności będzie różny.
Instytucja oświadczeń i zapewnień stanowi zatem alokację ryzyka pomiędzy stronami przedsięwzięcia. W przypadku chęci sprzedaży udziałów lub akcji w kapitale zakładowym start-upu, to przede wszystkim jego założyciele składają oświadczenia i zapewnienia drugiej stronie. Oświadczenia i zapewnienia dotyczą istoty transakcji, ale także odnoszą się do stanu spółki i jej przedsiębiorstwa. Dotyczą przedmiotu zawieranej umowy zarówno w aspekcie biznesowym, jak i ekonomicznym. Zazwyczaj ich treść nawiązuje do spraw korporacyjnych spółki, stanu prawnego i faktycznego przedsiębiorstwa spółki, a także zdolności do zawarcia danej umowy lub przysługujących praw do przedmiotu transakcji lub jego składników. Istotnym jest, aby dokument ten obejmował kluczowe rodzaje ryzyka z punku widzenia inwestora. Treść oświadczeń i zapewnień powinna uwzględniać również kwestie, które nie były możliwe do ustalenia przed zawarciem umowy.
W celu uniknięcia wątpliwości rekomenduje się, aby skutki naruszenia oświadczeń i zapewnień były jednoznacznie określone przez strony w zapisach umownych. W przeciwnym wypadku, problematyczne może okazać się ustalenie zasad odpowiedzialności składającego oświadczenia i zapewnienia, w przypadku ich niepoprawności. W praktyce można spotkać się z zapisem, zgodnie z którym w przypadku wprowadzenia drugiej strony w błąd w istotnym zakresie, ma ona prawo zrezygnować z domknięcia transakcji. Jednakże odpowiedzialność strony składającej oświadczenia i zapewnienia, np. założycieli start-up’u, może również zostać ograniczona, chociażby poprzez ustalenie górnej granicy kwoty jaką sprzedający będą zobowiązani zapłacić drugiej stronie, minimalnej kwoty naruszenia jaka musi zostać osiągnięta w celu dochodzenia roszczeń lub terminu, do którego odpowiedzialność składających będzie obowiązywać. Przedmiotem dyskusji jest czy za naruszenie oświadczeń i zapewnień można zastrzec karę umowną oraz czy można je uznać za zobowiązanie gwarancyjne. Niejasności na tym tle dodatkowo przemawiają za precyzyjnym określeniem odpowiedzialności składającego oświadczenia.
Podsumowując, oświadczenia i zapewnienia są sposobem na jasne i przejrzyste przedstawienie drugiej stronie umowy stanu swojej wiedzy, wraz z zapewnieniem o jego prawidłowości. Instytucja ta okazuje się być szczególnie przydatna, gdy sama umowa jest już bardzo obszernym dokumentem. Biorąc pod uwagę, iż co do zasady działalność start-upu wiąże się ze sporym ryzykiem, klarowne ustalenie zasad postępowania w razie jakichkolwiek niezgodności przedstawionych oświadczeń z rzeczywistością na pewno zachęci inwestora do przystąpienia do transakcji.
Autorem wpisu jest Pola Sarnowska-Ricci, Associate w Kancelarii RKKW.
Bibliografia:
- Gessel-Kalinowska vel Kalisz Beata, Oświadczenia i zapewnienia w umowie sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (w świetle zasady swobody umów). Opublikowano: LEX 2010.
- Barłowski Michał i in., Transakcje przejęć i fuzji. Opublikowano: LexisNexis 2011.
- Jastrzębski Jacek, Oświadczenia i zapewnienia (representations and warranties) a wady oświadczenia woli. Opublikowano: PPH 2014/1/4-12.
