W dniu 13.5.2021 wchodzi w życie, uchwalona 30.3.2021 r., nowelizacja ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tzw. ustawa środowiskowa)[1]. Nowelizacja ta wprowadza szereg zmian do postępowań w przedmiocie uzyskania przez inwestorów decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, które niestety będą skutkowały wydłużeniem całego procesu inwestycyjnego[2].
Uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest pierwszym z kilku etapów jakie musi spełnić inwestor, aby w sposób legalny przystąpić do prowadzania prac budowlanych (przy założeniu, że dana inwestycja wymaga uzyskania tej decyzji). Decyzja ta bowiem poprzedza uzyskanie decyzji lokalizacyjnej (o lokalizacji inwestycji celu publicznego albo o warunkach zabudowy) oraz decyzji o pozwoleniu na budowę. Co więcej, obowiązek uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dotyczy także inwestycji realizowanych na podstawie tzw. specustawy inwestycyjnych (m.in. drogowej, kolejowej).
Mimo znaczenia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla procesu inwestycyjnego, nowelizacja ustawy wynikająca z konieczności dostosowania polskiego prawa do wymogów dyrektywny unijnej nr 2011/92UE dotyczącej ocen oddziaływania, wydłuży oraz w pewien sposób utrudni i tak już skomplikowane postępowanie. Nowelizacja wprowadza dwie kluczowe zmiany, tj.:
- Możliwość wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności;
- Obligatoryjne zawieszenie postępowania w sprawie wydania jednej z decyzji inwestycyjnych w przypadku wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Przewidziana w art. 87e ustawy środowiskowej możliwość wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wyjątkowym rozwiązaniem. Dotoczy ono bowiem wstrzymania decyzji, której został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (decyzja taka podlegała wykonaniu po wydaniu jej przez organ I instancji, przed rozstrzygnięciem postępowania odwoławczego, przy czym zasadą postępowania administracyjnego jest wykonywanie decyzji ostatecznej, tj. po zakończeniu postępowania odwoławczego). Wstrzymanie wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach będzie następowało przez organ odwoławczy w uzasadnionych przypadkach. Ustawodawca przewidział fakultatywność wstrzymania wykonania – to od organu odwoławczego będzie zależało, czy dokona takiego zawieszenia, czy też nie.
Ponadto na wstrzymanie bądź odmowę wstrzymania przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia. Jest to novum w obowiązujących przepisach prawa. Co prawda, w art. 135 kpa jest przewidziana instytucja wstrzymania wykonania decyzji, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności, jednakże skorzystanie przez organ z tego instrumentu nie podlega zaskarżeniu. Powoduje to, że mimo wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności uzasadniających nadanie nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, wykonanie takiej decyzji może zostać wstrzymane.
Wstrzymanie następuje w sytuacji wystąpienia uzasadnionych przypadków. Ocena, czy doszło w danej sprawie do powstania uzasadnionego przypadku będzie należała do organu odwoławczego. Nie może on działać w sposób dowolny lub z naruszeniem zasad ogólnych postępowania administracyjnego (przestrzeganie zasady praworządności, zasady proporcjonalności oraz innych obowiązujących regulacji prawnych), tym bardziej że wydane przez niego rozstrzygnięcie będzie podlegało weryfikacji (z uwagi na przysługujący w tym wypadku środek zaskarżenia). Mając jednak na uwadze, że w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach uwzględnia się zasady prewencji i przezorności, które są stosowane w ramach realizacji przedsięwzięcia w celu uniknięcia, minimalizacji bądź redukcji oddziaływań na środowisko, nie można wykluczyć, że uzasadnione przypadki przemawiające za wstrzymaniem wykonania decyzji, mogą być w praktyce stosowane dosyć często. Tym bardziej, że możliwość wniesienia zażalenia wiąże się także z ewentualnym uruchomieniem kontroli sądu administracyjnego.
Drugą ważną zmianą wprowadzoną przez nowelizację jest przewidziane w art. 86f ustawy środowiskowej zawieszenie postępowania w sprawie wydania jednej z ww. decyzji inwestycyjnych w przypadku wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W odróżnieniu od wstrzymania wykonania decyzji, które następowało w sposób fakultatywny, zawieszenie postępowania w przedmiocie wydania decyzji inwestycyjnych jest obowiązkowe. Oznacza to, że w przypadku wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, czy to mającej rygor natychmiastowej wykonalności czy też nie, obligatoryjnie dochodzi do zawieszenia innego postępowania administracyjnego np. zmierzającego do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Rozwiązanie takie, mające swoje uzasadnienie we wspomnianej wyżej zasadzie prewencji i przezorności, wpłynie znacząco na wydłużenie całego procesu inwestycyjnego. Inwestor będzie zobowiązany do podjęcia następnych kroków w ramach procesu inwestycyjnego dopiero po zakończeniu postępowania weryfikacyjnego względem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, prowadzonego zarówno przez organ odwoławczy jak i sąd administracyjny,.
Nowelizacja ustawy środowiskowej bezsprzecznie wydłuża proces inwestycyjny. Jednakże przyjęte rozwiązania nie są polską „inicjatywą”, tylko wynikają z konieczności dostosowania prawa krajowego do regulacji unijnych. Biorąc natomiast pod uwagę doniosłość tej nowelizacji, dopiero praktyka stosowania nowych przepisów pozwoli na wypracowanie swoistych dyrektyw postępowania w odniesieniu do nowych rozwiązań zawartych w ustawie środowiskowej.
[1] Ustawa z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 784).
[2] Por. Ocena Skutków Regulacji Projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 939, s. 11.
Autorem wpisu jest radca prawny dr Adrian Sypnicki, Senior Associate w Kancelarii RKKW.
