Rada dyrektorów – nowy organ w KSH

1 lipca 2021 r. weszły w życie przepisy regulujące funkcjonowanie prostej spółki akcyjnej („PSA”). Jest to nowy – obok spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej – typ spółki kapitałowej, który łączy w sobie rozwiązania charakterystyczne dla obu tych spółek. Jednocześnie zawiera regulacje, które po raz pierwszy pojawiły się w polskim prawie. Jedną z nich jest możliwość ustanowienia w PSA rady dyrektorów. O tym czym jest rada dyrektorów i jakie korzyści mogą wynikać z jej ustanowienia, piszemy poniżej.

Organy PSA

Jedynym obligatoryjnym organem PSA jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Poza nim, akcjonariusze mogą swobodnie postanowić, czy w spółce zdecydują się na funkcjonowanie modelu dualistycznego, w którym będzie funkcjonował zarząd lub zarząd i fakultatywna rada nadzorcza, czy modelu monistycznego, w ramach którego zostanie powołana rada dyrektorów.

Rada dyrektorów jest zupełnie nowym organem, którego wzór został zaczerpnięty z systemów anglosaskich, a który do tej pory nieznany był na gruncie KSH. Dlatego nazwa rady dyrektorów nawiązuje do angielskiego nazewnictwa – board of directors, jak również do instytucji występującej w systemach prawa common law, co ma umożliwić zagranicznym inwestorom z tych krajów, dokonanie wyboru organu, który jest im znany z ich rodzimych porządków prawnych[1].

Do kompetencji rady dyrektorów należy prowadzenie spraw spółki, reprezentacja spółki oraz sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem jej spraw. W przypadku powołania rady dyrektorów, nie jest możliwe ustanowienie w spółce rady nadzorczej, gdyż rada dyrektorów skupia w sobie zarówno kompetencje zarządcze, jak i nadzorcze.

Skład rady dyrektorów i podział kompetencji

Prawo do powoływania, odwoływania oraz zawieszania z ważnych powodów w czynnościach  dyrektorów przysługuje, w drodze uchwały, akcjonariuszom. Odstępstwa od tej zasady mogą zostać wprowadzone w umowie spółki.

Rada dyrektorów może być zarówno organem kolegialnym, jak i jednoosobowym. Powołanie tylko jednego dyrektora może mieć miejsce szczególnie w mniejszych spółkach, gdzie nie ma potrzeby wyodrębniania funkcji nadzoru. W takich przypadkach rada dyrektorów będzie odpowiednikiem zarządu jednoosobowego. W sytuacji powołania tylko jednego dyrektora nie będzie on bowiem pełnił funkcji nadzorczych.

Również w przypadku ustanowienia wieloosobowej rady dyrektorów nie dojdzie do realizacji przez nią kompetencji nadzorczych w przypadku braku wyodrębnienia w niej dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych. W takiej sytuacji wszyscy dyrektorzy będą prowadzić sprawy spółki kolegialnie lub zgodnie z przyjętym podziałem kompetencji. Tak ukształtowana rada dyrektorów będzie przypominać zatem zarząd PSA[2].

Zasada kolegialnego prowadzenia spraw

W przypadku powołania wieloosobowej rady dyrektorów, zastosowanie znajdzie fakultatywna zasada kolegialnego prowadzenia przez nią spraw. Zgodnie bowiem z art. 300⁷⁵ § 1 KSH, jeżeli rada dyrektorów jest wieloosobowa, wszyscy dyrektorzy są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki. Odstępstwa od tej zasady mogą jednak zostać wprowadzone zarówno w umowie spółki, jak i regulaminie rady dyrektorów. Jest to rozwiązanie dużo bardziej elastyczne od rozwiązania obowiązującego w spółce akcyjnej, gdzie zasada kolegialności może zostać uchylona jedynie w statucie spółki (zob. art. 371 § 1 KSH)[3].

Przyjęte rozwiązanie zapewnia większą autonomię rady dyrektorów, która samodzielnie, w swoim regulaminie, może określać zasady podejmowania przez siebie decyzji. Należy ocenić je pozytywnie również z uwagi na szybkość i łatwość wprowadzania zmian do regulaminu rady i tym samym dostosowywanie tych zasad do aktualnych potrzeb spółki. Zmiany takie, w przeciwieństwie do zmian umowy spółki, nie podlegają bowiem zgłoszeniu do KRS[4].

Trzeba mieć jednak na uwadze, że ustawodawca zdecydował się na stworzenie katalogu czynności, których podjęcie zawsze będzie wymagać uchwały rady dyrektorów. Będzie to (i) podejmowanie decyzji o strategicznym znaczeniu dla spółki, (ii) ustalanie rocznych i wieloletnich planów biznesowych, (iii) ustalenie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa spółki i ukształtowanie podstawowych funkcji związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz (iv) powoływanie prokurentów. Obowiązek kolegialnego działania rady dyrektorów może również wynikać z przepisów szczególnych, a także z umowy spółki.

Dyrektorzy wykonawczy i niewykonawczy

Na podstawie umowy spółki, czy też regulaminu lub uchwały rady dyrektorów, niektóre lub wszystkie czynności prowadzenia spraw przedsiębiorstwa spółki, mogą zostać delegowane na jednego lub kilku dyrektorów, zwanych dyrektorami wykonawczymi. W celu usprawnienia wykonywania czynności prowadzenia przedsiębiorstwa spółki może zostać także powołany komitet wykonawczy. W większych spółkach, o bardziej złożonej strukturze organizacyjnej, istnieje możliwość powołania nawet kilku takich komitetów. W skład komitetu wykonawczego wchodzić będą wyłącznie dyrektorzy wykonawczy, a także fakultatywnie osoby trzecie z głosem doradczym (zob. art. 300⁵⁷ § 3 KSH).

W wyniku delegowania czynności prowadzenia przedsiębiorstwa spółki na dyrektorów wykonawczych, dojdzie do wyodrębnienie w ramach rady dyrektorów funkcji zarządczych i nadzorczych, które z kolei będą pełnić tzw. dyrektorzy niewykonawczy. Do ich zadań będzie należało sprawowanie stałego nadzoru nad prowadzeniem spraw spółki przez dyrektorów wykonawczych. Analogicznie do komitetu wykonawczego, w ramach rady może zostać także powołany komitet rady dyrektorów, składający się wyłącznie z dyrektorów niewykonawczych, z ewentualnym uczestnictwem w nim osób trzecich z głosem doradczym[5].

W przypadku ustanowienia komitetu rady dyrektorów, dyrektorzy niewykonawczy będą wykonywać swoje obowiązki kolegialnie. W przypadku braku powołania tego komitetu, każdemu dyrektorowi niewykonawczemu uprawnienia nadzorcze będą przysługiwać indywidualnie[6]. Do uprawnień dyrektorów niewykonawczych należy przede wszystkim możliwość badania wszystkich dokumentów spółki, żądania od dyrektorów i pracowników spółki sprawozdań i wyjaśnień, czy weryfikacja stanu majątku spółki. Dyrektorzy niewykonawczy mogą także żądać od dyrektorów i pracowników spółki przedstawienia na posiedzeniu rady dyrektorów lub jej komitetu określonych dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień.

Przyjęte rozwiązania zapewniają możliwość łatwego dostosowania wprowadzonych w PSA rozwiązań organizacyjnych do aktualnych potrzeb spółki i co najważniejsze nie wymagają zmiany umowy spółki.

Prawo do reprezentacji

Zgodnie z art. 300⁷⁷ § 1 KSH, prawo do reprezentowania spółki w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych przysługuje zarówno dyrektorom wykonawczym, jak i niewykonawczym. Prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Jest to jedno z uprawnień dyrektorów niewykonawczych, które wyraźnie odróżnia ich od członków rady nadzorczej. Uprawnienie to, wraz z wyżej opisanym obowiązkiem podejmowania uchwał o kluczowym znaczeniu dla spółki przez całą radę dyrektorów, wskazuje na aktywny udział dyrektorów niewykonawczych w zarządzaniu spółką.

Podsumowanie

Czas pokaże czy przedsiębiorcy będą chętnie decydować się na ustanawianie rady dyrektorów w prostych spółkach akcyjnych, czy organ ten będzie funkcjonował jedynie w KSH. Pomimo początkowych obaw, które może rodzić nieznajomość nowych rozwiązań w praktyce, wprowadzenie rady dyrektorów w PSA może okazać się być dobrym i elastycznym rozwiązaniem.

***

Niniejszy wpis powstał w ramach cyklu artykułów o PSA publikowanych na naszym blogu. Zachęcamy do zapoznania się z wcześniejszymi wpisami (tutaj i tutaj) i śledzenia kolejnych publikacji w tym temacie.

Autorką wpisu jest radca prawny Marta Dobosz, Associate w Kancelarii RKKW.

[1] Uzasadnienie do projektu ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3236, s. 70-71.

[2] Ibidem, s. 72.

[3] Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020, komentarz do art. 300⁷⁵.

[4] Ibidem.

[5] Uzasadnienie, op.cit., str. 71-72.

[6] Z. Jara (red.), op.cit.