Zniesienie stanu epidemii – zmiany w przepisach

9.5.2022 r. w wykazie prac Rządowego Centrum Legislacji pojawiły się projekty dwóch rozporządzeń Ministra Zdrowia, dotyczących:

1. odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, oraz
2. ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego.

W związku ze zmniejszającą się ilością przypadków zakażenia wirusem COVID-19, a także spadkiem liczby chorych, których stan wymaga hospitalizacji, Minister Zdrowia podjął decyzję o zniesieniu stanu epidemii, obowiązującego w Polsce od 20.3.2020 r. i zastąpieniu go stanem zagrożenia epidemicznego od dnia 16.5.2022 r.

Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego nie oznacza zakończenia pandemii, ale stanowi sygnał, że epidemia przechodzi w stan endemii. Jest to równoznaczne z poprawą sytuacji epidemiologicznej w Polsce, jednak wiąże się jednocześnie z koniecznością wzmożonej kontroli stanu zachorowalności na COVID-19 oraz liczby przypadków hospitalizowanych. Obecnie wciąż konieczny jest stały monitoring sytuacji w powyższym zakresie, aby można było ocenić ryzyko epidemiologiczne i kliniczne, jak również szybko ostrzegać o potencjalnym zagrożeniu wzrostem zachorowalności na koronawirusa. Tym samym decyzja Ministra Zdrowia pozwala na utrzymanie stanu gotowości także w zakresie legislacji – nie jest bowiem wykluczone, że w przyszłości będzie konieczne szybkie procedowanie rozwiązań prawnych związanych z COVID-19.

Stan epidemii a stan zagrożenia epidemicznego

Zgodnie z art. 2 pkt 22 Ustawy z dnia 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2069 z późn. zm.) stan epidemii to sytuacja prawna, którą wprowadza się na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii. Celem jest tu podjęcie określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii. Natomiast stan zagrożenia epidemicznego oznacza, że na danym obszarze istnieje ryzyko wystąpienia epidemii (art. 2 pkt 23 powołanej ustawy). W każdej chwili może on zostać przekształcony w stan epidemii, jeśli sytuacja związana z zakażeniami SARS-CoV-2 zacznie się pogarszać i konieczne będzie podjęcie działań w celu jej opanowania.

Zmiany przepisów prawa

W zakresie legislacji wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego nie zmienia wiele. Różnica między oboma stanami jest niewielka, ponieważ rząd już pod koniec marca 2022 r. zniósł większość obostrzeń związanych z pandemią koronawirusa.

Przypomnijmy, że na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25.3.2022 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 679 z późn. zm.), od 28.03.2022 r. zniesione zostały następujące obowiązki:

• obowiązek zakrywania, przy pomocy maseczki, ust i nosa; na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27.04.2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 928) w budynkach, w których jest prowadzona działalność lecznicza, oraz w aptekach obowiązek ten został zniesiony od dnia 31.05.2022 r.;
• obowiązek izolacji i kwarantanny; osoby, które w dniu 28.03.2022 r. odbywały kwarantannę, izolację lub izolację w warunkach domowych zostały zobowiązane do jej zakończenia na dotychczasowych zasadach;
• obowiązki związane z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej, tj. obowiązek legitymowania się podczas przekraczania granicy certyfikatami szczepienia, wykonywania testów w kierunku SARS-CoV-2 oraz odbywania tzw. kwarantanny przyjazdowej
• zniesiony został obowiązek testowania w kierunku SARS-CoV-2 przed rozpoczęciem turnusu rehabilitacyjnego lub przyjęciem do szpitala.

Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego nie będzie więc skutkować znacznymi zmianami legislacyjnymi. W mocy pozostaje większość przepisów Ustawy z dnia 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.) (,,Ustawa covidowa”), które zostały wprowadzone na czas pandemii. Przeważająca ich część obowiązuje zarówno w czasie stanu pandemii, jak i stanu zagrożenia epidemicznego.

W ustawie covidowej istnieją jednak przepisy, które obowiązują jedynie w trakcie trwania stanu epidemii. Oznacza to, że od 16.5.2022 r., w związku z odwołaniem stanu epidemii przepisy te utracą moc.

Dotychczas, na mocy art.  15zzzzzn¹ ust. 1 ustawy covidowej organ administracji publicznej mógł wstrzymać bieg terminów załatwiania spraw na okres nie dłuższy niż 30 dni, o czym zobowiązany był zawiadomić strony postępowania. Ogłoszenie zawiadomienia wyłączało możliwość wywodzenia wobec organu administracji publicznej środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (ust. 4). Czynności dokonane przez organ administracji publicznej, o których organ ten nie poinformował stron, nie wywoływały skutków prawnych (ust. 3).

Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego spowoduje, że od 16.5.2022 r. organy administracji utracą możliwość wstrzymywania biegu terminów załatwiania spraw na podstawie art. art.  15zzzzzn¹ ust. 1 ustawy covidowej, a w sytuacji bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, strona ta będzie mogła skorzystać z przysługujących prawem środków celem zobowiązania organu do jak najszybszego rozpoznania jej sprawy.

W czasie obowiązywania stanu epidemii organ administracji publicznej zobowiązany był również do zawiadomienia strony o uchybieniu przez stronę terminom określonym w art. 15zzzzzn² ustawy covidowej oraz do wyznaczenia stronie terminu 30 dni, od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi,  na złożenie wniosku o jego przywrócenie.

Ustawodawca nie zdecydował się jednak na obciążenie organów administracji publicznej wskazanymi obowiązkami informacyjnymi również w trakcie trwania stanu zagrożenia epidemicznego. Od 16.5.2022 r. strona samodzielnie będzie musiała pamiętać o upływie następujących terminów:

• od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej,
• do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
• przedawnienia,
• których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
• zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
• do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju.

Na wypadek uchybienia przez stronę któremukolwiek z ww. terminów, organ administracji publicznej nie będzie zobowiązany do powiadomienia strony o uchybieniu, jak również do wyznaczenia jej terminu na złożenie wniosku o przywrócenie terminu. Uchylenie stanu epidemii wiąże się więc z koniecznością samodzielnego złożenia przez stronę, która uchybiła terminowi, wniosku o jego przywrócenie, bez uprzedniego wyznaczenia przez organ administracji publicznej 30-dniowego terminu na jego złożenie.

6 miesięcy po odwołaniu stanu epidemii moc obowiązującą traci również art. 15zzzzzy Ustawy covidowej przewidujący przedłużenie określonych typów decyzji z zakresu gospodarowania odpadami (art. 36 ust. 6 Ustawy covidowej).

Wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego spowoduje, że obowiązywać przestanie również art. 15b Ustawy covidowej. Przepis ten gwarantował, że w okresie trwania stanu epidemii  dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) nie ulegały obniżeniu w sytuacji zmniejszonej liczby uczestników warsztatu biorących udział w zajęciach. Utrzymanie poziomu dofinansowania ze środków PFRON obowiązuje jednak tylko w okresie trwania stanu epidemii. W związku z jego przekształceniem w stan zagrożenia epidemicznego jego poziom wskazanego dofinansowania będzie mógł ulec zmianie.

Zmiany w prawie podatkowym

Zmiany przepisów w związku z odwołaniem stanu epidemii dotyczą również prawa podatkowego.

Na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2123), która weszła w życie od 1.1.2021 r., rozszerzono bezwarunkowe zwolnienie z podatku od przychodów z budynków (zwolnienie z podatku od przychodów dotyczy budynków, stanowiących własność albo współwłasność podatnika, oddanych w całości albo w części do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, położonych na terytorium Rzeczpospolitej Polski, a w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych – również   będących składnikiem majątku związanym z działalnością gospodarczą) od dnia 1.1.2021 r. do końca miesiąca, w którym stan epidemii został odwołany – w przypadku obowiązywania po dniu 31.12.2020 r. stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Powyższe oznacza, że od 16.5.2022 r., zwolnienie z podatku od przychodów z budynków będzie obowiązywać do końca maja, natomiast od 1.6.2022 r. powstanie obowiązek rozliczania podatku od przychodów z budynków.

Odwołanie stanu epidemii spowoduje, że maj będzie ostatnim miesiącem, w którym będzie można skorzystać z obniżonej, 5-procentowej stawki CIT dla dochodów kwalifikowanych prawa własności intelektualnej wykorzystywanych do przeciwdziałania COVID-19. (art. 52u Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1800 z późn. zm.) (,,Ustawa o CIT”)). Natomiast podatnicy PIT będą uprawnieni do skorzystania z tego rozwiązania do końca 2022 r. (art. 38m Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm. – ,,Ustawa o PIT”).

Zgodnie natomiast z treścią art. 52l i 52t Ustawy o PIT do końca roku podatkowego, w którym odwołano stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19, obowiązuje podwyższenie limitów dla niektórych zwolnień z PIT dla świadczeń wypłacanych na rzecz pracowników:

• zapomogi, inne niż wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 26 Ustawy o PIT, wypłacane z funduszy zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej pracownikom należącym do tej organizacji – do 3.000 zł;
• zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci finansowane ze źródeł obrotowych – do 10.000 zł;
• wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych lub funduszy związków zawodowych – do 2.000 zł;
• dopłaty do wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu – dzieci i młodzieży do lat 18 finansowane ze źródeł innych niż Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – do 3.000 zł;
• wolne od podatku są świadczenia postojowe wypłacane w związku z epidemią COVID-19.

W związku z odwołaniem stanu epidemii skorzystać z podwyższonych limitów zwolnień w PIT będzie można jedynie do końca 2022 r.

Na mocy art. 52q oraz art. 52w ustawy o PIT oraz art. 38i oraz art. 38o ustawy o CIT do końca 2022 r. istnieje możliwość wyłączenia konieczności zwiększenia podstawy opodatkowania w zaliczkach o wartość niezapłaconych, a zaliczonych do kosztów podatkowych zobowiązań. Wskazana instytucja tzw. ,,ulgi za złe długi” ma bowiem charakter czasowy – podatnik może z niej skorzystać maksymalnie do końca roku podatkowego, w którym odwołano stan epidemii, a więc jedynie do końca 2022 r.

Przekształcenie stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego wpłynie również na uprawnienie podatników do dokonywania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od środków trwałych służących do produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Podatnicy będą mogli skorzystać z tego prawa do końca maja 2022 r., ponieważ zgodnie z projektem Rozporządzenia o wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemicznego, od 16.5.2022 r. stan epidemii zostaje odwołany (art. 52s ustawy o PIT oraz art. 38k ustawy o CIT).

Odwołanie stanu epidemii spowoduje również wygaśnięcie prawa do odliczenia od dochodu CIT i PIT darowizn przekazanych na przeciwdziałanie COVID -19 na rzecz wybranych organizacji pozarządowych. Opisane odliczenie przysługuje bowiem podatnikom, którzy dokonali darowizn rzeczowych w postaci komputerów przenośnych (laptopów/tabletów), jeżeli przedmioty te zostały przekazane od 1.1.2020 r. do końca miesiąca, w którym odwołano stan pandemii, czyli do końca maja 2022 r. Zmiana stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego będzie się więc wiązać z utratą możliwości odliczenia od dochodu CIT i PIT darowizn związanych z walką z COVID -19, w sytuacji, w której darowizny te zostaną przekazane po dniu 16.5.2022 r.

Podsumowując, przekształcenie stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego nie spowoduje znaczących zmian w przepisach prawa. Biorąc pod uwagę specyfikę większości regulacji wprowadzonych w związku z pandemią koronawirusa, których obowiązywanie ustawodawca przewidział zarówno w stanie epidemii, jak i w stanie zagrożenia epidemicznego, zmiana ta nie wywoła poważnych skutków prawnych. Trzeba mieć na uwadze, że dopiero odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego (bez ponownego wprowadzenia stanu epidemii) będzie związane z utratą mocy prawnej większości przepisów Ustawy covidowej i innych regulacji prawnych, których obowiązywanie uzależnione było od istnienia stanu epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego.

***

Autorką wpisu jest aplikantka radcowska Klara Matusiak, Junior Associate w Kancelarii RKKW.