Akcje w PSA

Wraz z wejściem w życie 1 lipca 2021 r. przepisów regulujących funkcjonowanie prostej spółki akcyjnej („PSA”) do KSH zostały wprowadzone po raz pierwszy akcje beznominałowe. Oprócz braku wartości nominalnej, akcje PSA charakteryzują się także dosyć dużą swobodą w ich uprzywilejowaniu. O charakterystycznych dla PSA cechach akcji piszemy poniżej.

Akcje beznominałowe

Główną cechą charakterystyczną akcji PSA jest brak wartości nominalnej i oderwanie od kapitału akcyjnego. Akcje PSA nie stanowią zatem ułamka tego kapitału. Jest to cecha związana nierozerwalnie z brakiem kapitału zakładowego. Akcje beznominałowe nie wyrażają bowiem cząstki kapitału akcyjnego, a prawa członkowskie w spółce.

Związek akcji beznominałowych z kapitałem akcyjnym polega jedynie na tym, że wkłady wnoszone na pokrycie akcji beznominałowych, spełniające kryteria zdolności aportowej, o których mowa w art. 14 § 1 KSH, zasilają kapitał akcyjny[1]. W przypadku objęcia jednak akcji w PSA za wkłady niepieniężne, w szczególności wkłady w postaci świadczenia pracy, bądź usług, które nie są przeznaczone na pokrycie kapitału akcyjnego, nie będą one miały żadnego związku z kapitałem akcyjnym. Taka sytuacja nie może jednak dotyczyć wszystkich akcji spółki, w związku z ustawowym obowiązkiem utworzenia w PSA kapitału akcyjnego (art. 300³ § 1 i art. 300⁴ pkt 3 KSH)[2].

Celem wprowadzenia tego rozwiązania oraz kapitału akcyjnego było nadanie PSA jak najbardziej elastycznej struktury majątkowej, dostosowanej w szczególności do przypadku wnoszenia w zamian za akcje, wkładów w postaci pracy i usług, a także dostosowanie struktury majątkowej PSA do uwarunkowań różnorodnych przedsięwzięć gospodarczych[3].

Za jedną z głównych zalet akcji beznominałowych uznaje się możliwość wycofania przez akcjonariuszy części bądź całości zainwestowanych wkładów bez potrzeby podejmowania uchwały o obniżeniu kapitału akcyjnego w trybie zmiany umowy spółki, w granicach wyznaczonych przede wszystkim przez art. 300¹⁵ KSH. Środki zgromadzone w ramach kapitału akcyjnego są uwzględniane przy ustalaniu nadwyżki bilansowej i mogą zostać wypłacone akcjonariuszom z tytułu dywidendy bądź umorzenia akcji. W ten sposób spółka może lepiej dostosować swoje potrzeby kapitałowe do bieżącej sytuacji rynkowej, a kapitał udostępniany przez akcjonariuszy może zostać efektywniej wykorzystany[4].

Jako kolejną zaletę akcji beznominałowych wskazuje się zmniejszenie kosztów i uproszczenie restrukturyzacji PSA w porównaniu do systemu opartego na kapitale zakładowym, z uwagi że w przypadku akcji beznominałowych odpada konieczność obniżania kapitału zakładowego przez zmniejszenie wartości nominalnej jako pierwszego etapu restrukturyzacji[5].

Trzecią najczęściej wymienianą zaletą akcji beznominałowych jest ułatwienie czynności kapitalizacji spółki. W przypadku akcji nominałowych często występuje potrzeba bilansowego „rozszczepienia” wartości wkładu na część odpowiadającą wartości nominalnej akcji i agio, przelewane do kapitału zapasowego, podczas gdy w przypadku akcji beznominałowych całość wkładów jest zaliczana na poczet kapitału akcyjnego[6].

Uprzywilejowanie akcji

Zgodnie z art. 300²⁵ § 1 KSH, niektórym spośród akcji PSA mogą zostać przyznane szczególne uprawnienia, które powinny zostać określone w umowie spółki. Z kolei, w § 2 ustawodawca wskazuje przykładowe sposoby uprzywilejowania akcji, tj. co do prawa głosu, prawa do dywidendy czy sumy przypadającej na akcję w przypadku podziału majątku przy likwidacji spółki. W porównaniu do podobnych przepisów funkcjonujących w odniesieniu do sp. z o.o. i S.A.[7], przepisy dotyczące uprzywilejowania akcji w PSA nie wprowadzają ograniczeń przedmiotowych przywilejów. Nie oznacza to jednak nieograniczonego prawa do ich kształtowania. Zgodnie z wykształconym w literaturze poglądem, przyjmuje się, iż granicę dopuszczalności uprzywilejowania akcji stanowi natura spółki i zasady współżycia społecznego[8].

W § 2 komentowanego artykułu zostały wymienione jedynie przykładowe sposoby uprzywilejowania akcji. W tym zakresie, opisywane uregulowanie nie różni się od uregulowań dotyczących sp. z o.o., czy S.A.

Akcje założycielskie

Szczególny rodzaj akcji uprzywilejowanych wprowadza art. 300²⁶ KSH. Chodzi o tzw. akcje założycielskie, które są charakterystyczne jedynie dla PSA. Uprzywilejowanie akcji założycielskich polega na tym, że w przypadku kolejnych emisji nowych akcji minimalny stosunek liczby głosów przypadających na te akcje uprzywilejowane do ogólnej liczby głosów przypadających na wszystkie akcje spółki nie może zostać zmieniony. Jeżeli emisja nowych akcji mogłaby naruszać ten minimalny stosunek, wtedy liczba głosów z akcji założycielskich ulega odpowiedniemu zwiększeniu.

Przykład

Jeżeli 100 akcji założycielskich (na 1000 akcji wyemitowanych przez spółkę ogółem) reprezentuje udział 10% w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu, to emisja 100 nowych akcji i objęcie ich przez inny podmiot niż akcjonariusz uprawniony z akcji założycielskich powoduje, iż liczba głosów przypadających na każdą z akcji założycielskich ulega zwiększeniu do 1,(1) głosu, w związku z czym udział procentowy tych akcji w ogólnej liczbie głosów pozostaje na poziomie 10%[9].

Każda emisja akcji założycielskich przez PSA nakłada na właściwy organ obowiązek określenia, w uchwale o emisji nowych akcji, liczby głosów, jaka będzie przypadać na akcje założycielskie po wpisie do rejestru akcji nowej emisji.

Pomimo nazwy, która mogłaby sugerować, że ustanowienie akcji założycielskich ograniczone jest do etapu tworzenia spółki, zgodnie z art. 300²⁶ § 3 KSH, mogą one także zostać utworzone w wyniku emisji akcji, które będą miały miejsce na późniejszym etapie funkcjonowania spółki.

Zgodnie z założeniem ustawodawcy, akcje założycielskie, które stanowią uprawnienie podobne do tzw. klauzul antyrozwodnieniowych[10], mają przede wszystkim pomóc akcjonariuszom – założycielom spółek oraz pomysłodawcom innowacyjnych rozwiązań – w zapewnieniu sobie określonej liczby głosów w ogólnej liczbie głosów na wypadek przystąpienia do spółki zewnętrznego inwestora[11].

Uprawnienia indywidualne akcjonariuszy

Od uprzywilejowania akcji (art. 300²⁵ KSH) należy odróżnić przyznanie oznaczonemu akcjonariuszowi uprawnień indywidualnych (art. 300²⁸ KSH). Zgodnie z art. 300²⁸ § 1 KSH, uprawnienia indywidualne mogą dotyczyć prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu lub rady nadzorczej. Jest to jednak jedynie przykładowy katalog uprawnień, które mogą zostać przyznane akcjonariuszom.

W przypadku uprzywilejowania akcji, szczególne uprawnienia są związane z przysługującą akcjonariuszowi akcją. Natomiast uprawnienia indywidualne przysługują, jako prawo podmiotowe, oznaczonemu akcjonariuszowi. To rozróżnienie ma przede wszystkim wpływ na konsekwencje związane z przejściem akcji na inny podmiot. W przypadku uprzywilejowania akcji, szczególne uprawnienia z nią związane nie wygasają, ale przechodzą na jej nabywcę. Z kolei uprawnienia indywidualne akcjonariusza, co do zasady wygasają najpóźniej z dniem, w którym przestaje być on akcjonariuszem spółki. W art. 300²⁸ § 2 KSH ustawodawca przewidział jednak, że umowa spółki może przewidywać, że po mimo zbycia akcji uprawnienia indywidualne przyznane akcjonariuszowi będą mu nadal przysługiwać.

Forma akcji

Akcje PSA występują jedynie w formie zdematerializowanej (nie mają postaci dokumentu) i podlegają zarejestrowaniu w rejestrze akcjonariuszy. Rejestry akcjonariuszy są prowadzone przez uprawnione do tego podmioty, takie jak domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską czy notariuszy. Rejestr akcjonariuszy jest jawny zarówno dla spółki, jak i dla każdego akcjonariusza, a za akcjonariusza uprawnionego do wykonywania praw i obowiązków z akcji uważa się jedynie osobę do niego wpisaną.

Podsumowanie

Akcje beznominałowe funkcjonują już z powodzeniem od dłuższego czasu w kilku innych krajach, takich jak Stany Zjednoczone czy Finlandia. Czas pokaże czy zyskają też uznanie polskich inwestorów.

Niniejszy wpis powstał w ramach cyklu artykułów o PSA publikowanych na naszym blogu. Zachęcamy do zapoznania się z wcześniejszymi wpisami i śledzenia kolejnych publikacji w tym temacie.

Autorką wpisu jest radca prawny Marta Dobosz, Associate w Kancelarii RKKW.

[1] Więcej o kapitale akcyjnym w PSA pisaliśmy tutaj.

[2] Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020, SIP Legalis, komentarz do art. 300² KSH.

[3] Uzasadnienie do projektu ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3236, s. 17.

[4] Uzasadnienie, op.cit., str. 22.

[5] Uzasadnienie, op.cit., str. 23.

[6] Ibidem.

[7] Zob. np. art. 174 § 4 KSH, zgodnie z którym uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu w sp. z o.o. nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział, czy art. 196 KSH, który stanowi, że na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym.

[8] Z. Jara (red.), op.cit., komentarz do art. 300²⁵ KSH.

[9] Uzasadnienie, op.cit., s. 42.

[10] Klauzule antyrozwodnieniowe (ang. anti-dilution provisions) są to klauzule, które zabezpieczają inwestorów przed zmniejszeniem ich udziałów w kapitale zakładowym danej spółki. W przeciwieństwie do akcji założycielskich, nie służą jednak do utrzymania na niezmienionym poziomie prawa głosu, a utrzymaniu określonego udziału w kapitale zakładowym spółki.

[11] Uzasadnienie, op.cit., str. 42.