Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego (KPC) to jeszcze nie przełom technologiczny w polskim sądownictwie, ale krok w dobrą stronę, który może przyczynić się do usprawnienia postępowania cywilnego.
Komunikaty medialne po przyjęciu ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1311) (dalej jako: „ustawa nowelizująca”) były nad wyraz optymistyczne. Politycy zapowiadali rychłe przyspieszenie postępowań cywilnych, a także snuli ambitne plany o skoku technologicznym w polskim sądownictwie. Wydaje się, że na przełom przyjdzie jeszcze poczekać, ale już teraz warto zapoznać się z nowinkami technologicznymi, jakie ustawa nowelizująca wprowadza do polskiego prawa.
O najgłośniejszych zmianach, a więc o ustanowieniu nowych form czynności prawnych – dokumentowej i elektronicznej – pisaliśmy już wcześniej. Nie są to jednak jedyne zmiany, które czekają sądy i strony postępowań w związku z nowymi przepisami.
Elektroniczna skrzynka podawcza
Najważniejszą z punktu widzenia praktyki zmianą jest nowelizacja art. 125 KPC regulującego sposób wnoszenia pism procesowych, która umożliwia dokonywanie tej czynności za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, potocznie określanego elektroniczną skrzynką podawczą. Ustawodawca wprowadził rozróżnienie na pisma procesowe, które wnosi się wyłącznie za pomocą systemu teleinformatycznego (w ramach tzw. e-sądu) oraz pisma, które można wnieść korzystając z tego systemu, jeżeli wnoszący wyrazi taką wolę. W tej drugiej sytuacji strona będzie mogła w każdej chwili zmienić sposób wnoszenia pism na tradycyjny, przy czym niezbędne będzie tu złożenie (za pośrednictwem tego systemu) stosownego oświadczenia. Pismo wniesione z pominięciem systemu teleinformatycznego, bez uprzedniej rezygnacji z takiej drogi, nie wywoła skutków prawnych.
Pewne wątpliwości budzi regulacja zgodnie z którą, w przypadku awarii systemu teleinformatycznego, skutkującym niemożnością terminowego wniesienia pisma, znajdą zastosowanie przepisy o przywróceniu terminu (art. 125 § 2(3) KPC). Tym samym, uchybienie terminowi z winy leżącej po stronie sądu wiązało się będzie z koniecznością złożenia wniosku o przywrócenie terminu, a zatem to wnoszący a nie sąd będzie ponosić odpowiedzialność za błąd systemu.
Należy podkreślić, że pisma procesowe wniesione za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej będą musiały być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym zaufanym profilem e-PUAP. Nowelizacja przewiduje możliwość składania uwierzytelnionych elektronicznie odpisów pełnomocnictwa (art. 126 § 3 KPC) oraz załączników (art. 128 § 2 KPC). Znowelizowane prawo o notariacie będzie umożliwiało elektroniczne poświadczanie odpisu dokumentu z okazanym oryginałem.
Doręczenia drogą elektroniczną
Konsekwencją powyższych zmian jest rozszerzenie stosowania instytucji doręczeń elektronicznych. Będą one dokonywane wówczas gdy adresat wniesie lub zdecyduje o wniesieniu pisma drogą elektroniczną. W każdej chwili można zrezygnować z takiego sposobu doręczania. Warto jeszcze przypomnieć, że zgodnie z art. 131(1) § 2 KPC doręczenie elektroniczne następuje w chwili wskazanej w potwierdzeniu odbioru korespondencji.
Przy okazji należy zwrócić uwagę, że znowelizowany art. 142 § 1 KPC dopuszcza, obok tradycyjnej formy pisemnej, możliwość potwierdzenia odbioru pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego operatora pocztowego, jak również dokumentem wygenerowanym z systemu teleinformatycznego.
Niestety, założenia dotyczące elektronicznej skrzynki podawczej brzmią znacznie mniej rewolucyjnie jeśli wziąć pod uwagę, że mają zostać wprowadzone w ciągu trzech lat od wejścia ustawy nowelizującej w życie. Tyle czasu bowiem ustawodawca przewidział na zbudowanie odpowiedniego systemu teleinformatycznego.
Świadkowie na odległość
Od wejścia w życie ustawy nowelizującej obowiązują natomiast przepisy odnośnie możliwości przeprowadzania posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń przekazujących dźwięk i obraz na odległość (art. 151 § 2 KPC). Dzięki temu uczestnicy postępowania będą mogli równocześnie dokonywać czynności procesowych w sali sądowej innego sądu, co może ograniczyć notoryczne odraczanie terminów z powodu niestawiennictwa się na rozprawie stron, świadków lub biegłych. Jednocześnie złagodzono wymogi co do przeprowadzania dowodu na odległość poprzez zniesienie obowiązku obecności w czasie tej czynności sądu wezwanego lub referendarza sądowego w tym sądzie (art. 235 § 2 KPC).
Rozprawa nagrywana
Na koniec, należy jeszcze zwrócić uwagę na nowe uprawnienie jakie przysługuje od 8 września 2016 r. stronom postępowania na mocy art. 162(1) KPC. Ustawodawca, z uwagi na różną praktykę sądów w tym zakresie, postanowił jednoznacznie uregulować kwestię nagrywania przebiegu posiedzenia przez strony. I tak zgodnie z przywołanym przepisem, strona może, pod warunkiem uzyskania zgody sądu, utrwalać przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Sąd ma prawo odmówić udzielenia tej zgody tylko wtedy, gdy utrwalanie przebiegu posiedzenia mogłoby naruszyć prawidłowość postępowania. Zmiana ta może w szczególności ułatwić pracę pełnomocników zapewniając im szybszy dostęp do nagrania z przebiegu posiedzenia.
Wprowadzane zmiany należy uznać za krok we właściwym kierunku, który przyczyni się do zwiększenia efektywności sądów, a co za tym idzie ograniczy koszty postępowania cywilnego. Trzeba mieć nadzieje, że wdrażanie systemu elektronicznej skrzynki podawczej przebiegać będzie zgodnie z planem i jeszcze w 2019 r. będziemy mogli wnieść pozew drogą elektroniczną.
Treść ustawy nowelizującej dostępna jest pod niniejszym linkiem.
