Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17.12.2015 r., VI ACa 1735/14
Teza:
„W sytuacji, gdy po wygaśnięciu umowy, w której autor zobowiązywał się dostarczać zamawiającemu zdjęcia, równocześnie odpłatnie przenosząc majątkowe prawa autorskie do tych zdjęć, strony faktycznie kontynuują współpracę na zasadach określonych w wygasłej umowie, można przyjąć – z uwagi na treść art. 53 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) – że dostarczający zdjęcia przekazując je udzielił zamawiającemu nieodwołalnej licencji niewyłącznej na korzystanie z tych zdjęć na polach eksploatacji wskazanych w pierwotniej umowie o przeniesieniu majątkowych praw autorskich”.
Stan faktyczny
Spór dotyczył współpracy miedzy fotografem (dalej jako: „Powód”) a spółką – wydawcą prasowym (dalej jako: Pozwana” lub „Spółka”) po wygaśnięciu łączącej ich umowy. Strony pierwotnie współpracowały na podstawie pisemnej umowy o współpracy, obejmującej okres jednego roku. Powód zobowiązał się do wykonywania i dostarczania zdjęć oraz przenoszenia na Pozwaną majątkowych praw autorskich z przekazanych fotografii.
W umowie Strony szeroko określiły pola eksploatacji stanowiące przedmiot rozporządzenia, wskazując, że Powód przenosi na Spółkę wszelkie autorskie prawa majątkowe do dzieła, a w szczególności prawo do korzystania i rozpowszechniania dzieła w dzienniku, w tym poprzez wszelkie formy wydawnicze i drukarskie oraz poprzez wszelkie sieci komputerowe i multimedialne; obejmowało to wszystkie znane w chwili zawarcia umowy pola eksploatacji.
Przeniesienie praw autorskich następowało bez żadnych ograniczeń, w szczególności terytorialnych, czasowych i ilościowych, zaś Pozwanej przysługiwało prawo przenoszenia nabytych praw w całości lub w części na osoby trzecie. W tym zakresie powód również zobowiązał się zrezygnować z wykonywania wobec pozwanego i jego następców prawnych praw autorskich osobistych, w tym prawa do nadzoru autorskiego. Strony ustaliły w umowie stałe miesięczne wynagrodzenie na rzecz Powoda.
Po wygaśnięciu umowy strony współpracowały jeszcze przez dwa lata – Powód świadczył usługi na rzecz Pozwanej i wystawiał za to faktury, a Pozwana płaciła Powodowi wynagrodzenie w ustalonej wcześniej wysokości. Następnie Spółka wypowiedziała umowę z zachowaniem terminu wypowiedzenia (powołując się przy tym na zapis wygasłej umowy), a Powód zaprzestał wykonywać i dostarczać fotografii na zlecenie pozwanego. Pomimo upływu terminu wypowiedzenia wynikającego z wygasłej umowy, Pozwana nadal publikowała fotografie autorstwa Powoda.
Powód zakwestionował możliwość wykorzystywania zdjęć przez Pozwaną po definitywnym zakończeniu współpracy, stojąc przy tym na stanowisku, że współpraca stron po wygaśnięciu umowy pisemnej opierała się na umowie ustnej, na podstawie której Powód udzielił Pozwanej licencji niewyłącznej na korzystanie ze zdjęć przez okres jednego miesiąca (co odpowiadało wystawianej fakturze i płaconemu wynagrodzeniu). Zdaniem Powoda, Spółka publikując po zakończeniu współpracy wykonane przez niego fotografie bez oznaczania jego autorstwa dopuściła się naruszania majątkowych i osobistych praw autorskich, w związku z czym żądał udzielenia mu ochrony przez sąd.
Sąd Okręgowy oddalając powództwo stwierdził, że ze względu na zgodne wykonywanie przez strony zobowiązań, wynikających z wygasłej umowy oraz przez wzgląd na odwołanie się do jej postanowień mimo jej zakończenia (chodziło o termin wypowiedzenia) doszło do zawarcia nowej umowy o współpracy i przeniesienia autorskich praw majątkowych na warunkach tożsamych jak dotychczas. Sąd Okręgowy dodał również, że wystawianie przez Powoda faktury VAT, a następnie jej akceptacja przez pracownika Pozwanej, powinna być rozumiana jako milczące przyjęcie przez przedsiębiorcę oferty, o którym mowa w art. 682 KC.
Natomiast Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację powoda utrzymał w mocy zaskarżony wyrok stwierdzając, że pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada on prawu. Sąd Apelacyjny porównując zakres uprawnień przysługujących Pozwanej na podstawie umowy przenoszącej prawa autorskie z umowami licencji niewyłącznej zawieranymi przez strony po wygaśnięciu pierwotnej umowy doszedł do przekonania, że owe umowy licencyjne miały charakter bezterminowy oraz zawierały wyłączenie możliwości ich umownego wypowiedzenia. Stawiając tę tezę Sąd Apelacyjny stwierdził, że tylko taka treść umowy zawartej pomiędzy stronami uzasadnia wypłatę powodowi wynagrodzenia licencyjnego w takiej samej wysokości, jaka została ustalona przez strony w pierwotnie zawartej umowie.
Komentarz
Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej jako: „PrAut”): „Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione”. Ponadto w art. 53 PrAut wskazano, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zatem między stronami opisywanego sporu nie doszło do zawarcia nowej umowy o przeniesienie praw autorskich, bowiem nie określono pól eksploatacji, jakie miałyby zostać nią objęte, a samo wystawienie faktury nie stanowi pisemnej umowy, bowiem nie zawiera oświadczeń woli stron o jej zawarciu.
Należy jednak wskazać, że skoro strony zgodnie kontynuowały współpracę na dotychczasowych warunkach to nic nie stoi na przeszkodzie, aby ich działanie uznać za przejaw woli zawarcia umowy licencji niewyłącznej per facta concludientia, w której zakres uprawnień był możliwie zbliżony do zakresu uprawnień przewidzianych w pierwotnie zawartej umowie. Dopuszczalność udzielenia licencji w sposób dorozumiany potwierdził Sąd Najwyższy m.in w wyroku z dnia 14 września 2005 r. (sygn. III CK 124/05).
Niezbywalny charakter praw autorskich osobistych nie wyłącza możliwości umownego zrzeczenia się przez twórcę wykonywania w części tych praw na rzecz osób trzecich, a Powód w wygasłej umowie zrezygnował z wykonywania wobec Pozwanej i jej następców prawnych autorskich praw osobistych, w tym prawa do nadzoru autorskiego, dlatego też zasadnie przyjęto, że uzgodnienia w tym zakresie zostały włączone do zawieranych przez strony umów licencyjnych.
Dopuszczalność stosowania ogólnych reguł interpretacji określonych w art. 65 KC przy wykładni umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umów licencyjnych dla ustalenia objętych nimi pól eksploatacji w przypadku wątpliwości co do treści zawartej przez strony umowy oraz branie pod uwagę przede wszystkim zgodnego zamiaru stron i celu umowy zostało potwierdzone w orzeczeniach Sądu Najwyższego. Tym samym w niniejszej sprawie przyjęcie przez sąd, że wobec braku ustalenia przez strony w umowie pól eksploatacji autorskich praw majątkowych do utworu strony zawarły prawnoautorską licencję niewyłączną, należy uznać za zgodne z kształtującą się linią orzeczniczą Sądu Najwyższego.
Sąd Apelacyjny po raz kolejny w komentowanym wyroku wyraził sprzeciw wobec możliwości dorozumianego zawarcia umowy o przeniesienie praw autorskich. Zabieg ten należy uznać za słuszny, bowiem uznanie, że umowa o przeniesienie praw autorskich została zawarta przez strony per facta concludientia po pierwsze stanowiłoby nadmierną ingerencję w „prawo własności” przysługujące autorowi, a po drugie przepisy prawa autorskiego przewidują wprost, że do zawarcia umowy o przeniesienie praw autorskich niezbędna jest forma pisemna pod rygorem nieważności. W sposób dorozumiany dopuszczalne jest natomiast zawarcie umowy licencji, która jest znacznie korzystniejsza z punktu widzenia autora, bowiem upoważnia licencjobiorcę jedynie do korzystania z utworu na wymienionych polach eksploatacji.
Pewne wątpliwości może budzić dokonana przez Sąd Apelacyjny szeroka interpretacja oświadczenia woli stron dotycząca zakresu udzielonego upoważnienia licencyjnego, a w szczególności kwestia wyłączenia możliwości wypowiedzenia zawartej konkludentnie, na czas nieoznaczony umowy licencyjnej. Sąd Apelacyjny wyraźnie wskazał okoliczności tej sprawy, które uzasadniały jego stanowisko: przedmiotem kontynuowanej współpracy było nadal przekazywanie fotografii, wynagrodzenie było wypłacane jednorazowo w zamian za przekazanie utworu, a korzystanie przez licencjobiorcę z utworu nie wymagało żadnych dodatkowych działań od licencjodawcy ani nie nakładało na niego dodatkowych obowiązków.
Wnioski dla praktyki
Z komentowanego orzeczenia wynika, że istnieje możliwość zawarcia niewypowiadalnej umowy licencji, co stanowi swoiste novum i może mieć duży wpływ na przyszłe orzecznictwo.
Trzeba mieć jednak na uwadze, że orzeczenie to zostało wydane w konkretnym stanie faktycznym oraz, że nie powinno być generalizowane. Skoro jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego jest, że nie mogą istnieć „zobowiązania wieczyste” (vide: art. 3651 KC) to interpretacja przez sąd oświadczeń woli stron (w szczególności dokonana per facta concludentia) podążająca w innym kierunku powinna być dokonywana wyjątkowo z uwzględnieniem przede wszystkim interesu twórcy.
