Dotychczasowe orzecznictwo przyjmowało, iż przeniesienie sporu ze stosunku wekslowego na stosunek podstawowy jest co do zasady dopuszczalne wyłącznie na zarzut pozwanego[1]. Podkreślano przy tym, iż sąd orzekający nie ma obowiązku działać w tym zakresie z urzędu[2].
Wydaje się jednak, że powyższe stanowisko wymaga zrewidowania w kontekście zapadłego w dniu 28.10.2020 r. wyroku Sądu Najwyższego – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, sygn. akt: I NSNc 22/20.
Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, iż Sąd Rejonowy wydając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla wystawionego in blanco, będącego zabezpieczeniem kredytu konsumenckiego, naruszył konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów (art. 76 Konstytucji[3]) nie zapewniając pozwanej ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jaka wynika z Dyrektywy 93/13/EWG[4].
Uzasadnienie do orzeczenia nie stało jeszcze opublikowane. Pojawił się natomiast komunikat na stronie internetowej Sądu Najwyższego, z którego wynikają zasadnicze motywy i wnioski rozstrzygnięcia, a mianowicie:
- sąd, przed którym prowadzone jest postępowanie nakazowe z weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy kredytu konsumenckiego nie może pominąć zasad europejskiego prawa konsumenckiego procedując jedynie na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego („KPC”)[5], które nie pozwalają brać pod uwagę w postępowaniu nakazowym z weksla, treści umowy konsumenckiej;
- konieczność zapewnienia skutecznej ochrony konsumentom przewidzianej w regulacjach unijnych wymaga, aby sąd z urzędu każdorazowo weryfikował, czy weksel stanowił zabezpieczenie umowy kredytu konsumenckiego;
- przewidziane w KPC wymogi formalne dla wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty nie dają konsumentowi gwarancji ochrony jego praw;
- akceptacja praktyki orzeczniczej, polegającej na wydawaniu nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wystawienia, mogłoby doprowadzić do powstania mechanizmu obejścia regulacji Dyrektywy 93/13/EWG.
Wydaje się więc, że Sąd Najwyższy wyznaczył całkowicie nowy kierunek kontroli, która ma być dokonywana przez sądy rozpatrujące pozwy w postępowaniu nakazowym z weksla przeciwko konsumentom. Należy się wobec tego spodziewać, iż kredytodawcy będą stopniowo rezygnować z tej formy zabezpieczenia. Spory związane z umową konsumencką zabezpieczoną wekslem nie będą bowiem mogły koncentrować się wyłącznie na zobowiązaniu wekslowym. Weksel w obrocie konsumenckim przestanie zatem być uznawany za środek umożliwiający najtańsze i najszybsze postępowanie sądowe ułatwiające dochodzenie roszczeń.
Autorem wpisu jest adwokat Katarzyna Półtorak, Associate w Kancelarii RKKW.
[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14.9.2018 r., sygn. akt: V ACa 586/17, Legalis nr 1846333; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30.7.2018 r., sygn. akt: I ACa 299/18, Legalis nr 1834618; Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dna 19.12.2007 r., sygn. akt: V CSK 336/07, Legalis nr 117744; Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24.4.1972 r., sygn. akt: III PZP 17/70, Legalis nr 16212.
[2] Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9.1.2004 r., sygn. akt: IV CK 331/02, Legalis nr 117721.
[3] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.4.1997 r. (Dz. U. 1997 r. nr 78, poz. 483).
[4] Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29).
[5] Ustawa z dnia 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2020 poz. 1575).
