W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 stycznia 2020 r., w sprawie o sygn. akt II GSK 2920/17, Sąd ten wyraził stanowisko, zgodnie z którym jedyny wspólnik spółki z o.o. w organizacji nie może reprezentować spółki, a czynność prawna dokonana przez tego wspólnika jest bezwzględnie nieważna.
Stan faktyczny
Funkcjonariusze Urzędów Celnych w wyniku przeprowadzenia kontroli w lokalach znajdujących się na dwóch stacjach paliw, stwierdzili obecność trzech automatów do gier nieposiadających stosownych numerów i oznaczeń, które w chwili rozpoczęcia kontroli były włączone do zasilania i gotowe do gry. Kontrolujący, po przeprowadzeniu eksperymentów na wskazanych automatach, ustalili, że na tych urządzeniach można prowadzić gry z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 847, dalej jako: „Ustawa o Grach Hazardowych”). W wyniku prowadzonego postępowania administracyjnego, czynność prawna dokonana przez jedynego wspólnika sp. z o.o. w organizacji została uznana za bezwzględnie nieważną, a na niego samego, jako na osobę fizyczną, nałożono karę administracyjną na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy o Grach Hazardowych. W wyniku ustaleń poczynionych w toku postępowania organ celny stwierdził, że skarżący będąc jedynym wspólnikiem i jednocześnie Prezesem Zarządu spółki z o.o. w organizacji, nie był uprawniony do reprezentacji spółki. Tym samym czynności przez niego podejmowane w imieniu spółki, tj. zawieranie umów najmu lokali, do których wstawiano i w których eksploatowano nielegalne automaty do gier, w świetle art. 58 §3 KC są czynnościami częściowo nieważnymi. W świetle powyższego organ przyjął, że w rzeczywistości wskazanych czynności skarżący dokonał we własnym imieniu i wymierzył skarżącemu, jako osobie fizycznej, karę pieniężną. Decyzja ta została podtrzyma przez organ odwoławczy.
Droga sądowa
Na skutek wniesienia skargi, sprawa zawisła przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Krakowie. Ten zaś uznał decyzje organów celnych za prawidłowe. WSA zauważył, że skarżący zawierał kolejne umowy jednoosobowych spółek z o.o., każdorazowo rezygnując z rejestracji spółki. Należy wskazać, że zgodnie z przepisami KSH (art. 161 §1, art. 169 §1), w chwili zawiązania spółki z o.o. powstaje spółka z o.o. w organizacji, która powinna być zarejestrowana w sądzie rejestrowym w terminie sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy spółki, gdyż w przeciwnym wypadku umowa spółki ulega rozwiązaniu. WSA uznał za poprawne stanowisko organów administracyjnych i potwierdził, że skarżący prowadził działalność w ramach jednoosobowej sp. z o.o. w organizacji nie mając uprawnień do reprezentacji spółki. Sąd I instancji, w wydanym wyroku potwierdził zasadność wymierzonych kar. Od wyroku sądu I instancji skarżący wniósł skargę kasacyjną, na skutek której Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że czynność prawna dokonana przez Prezesa Zarządu jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji jest bezwzględnie nieważna na mocy art. 58 §3 KC. Tym samym należy uznać, że czynność ta została dokonania przez skarżącego we własnym imieniu. Na tej podstawie NSA uznał, że organy administracyjne prawidłowo nałożyły karę administracyjną na jedynego wspólnika jako na osobę fizyczną, a nie na spółkę. Warto nadmienić, że NSA podzielił pogląd sądu I instancji, który stwierdził, że organy podatkowe (celne), chociaż nie mają kompetencji do orzekania o nieważności czynności cywilnoprawnych, to z uwagi na autonomiczność prawa publicznoprawnego, mogą dla celów tego prawa nie uwzględniać skutków czynności cywilnoprawnych, które zostały zawarte wyłącznie w celu obejścia przepisów prawa. Tym samym NSA podzielił wcześniejsze poglądy sądu I instancji, oddalając skargę kasacyjną i uznając wszystkie podniesione zarzuty za nieusprawiedliwione.
Uprawnienia Prezesa Zarządu jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji
Zgodnie z brzmieniem art. 162 KSH w spółce jednoosobowej w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa reprezentowania spółki. Wyjątek stanowi zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego. Naczelny Sąd Administracyjny w niniejszej sprawie podzielił w tej materii pogląd reprezentowany w doktrynie, zgodnie z którym zakaz ustanowiony przywołanym przepisem nie znajduje wyjątków, nawet w sytuacji, gdy jedyny wspólnik sp. z o.o. w organizacji zostanie ustanowiony Prezesem Zarządu. Dokonując wykładni tego przepisu należy uwzględnić art. 161 §2 KSH, który stanowi, że spółkę w organizacji reprezentuje zarząd albo pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą wspólników. Wobec powyższego należy uznać, że jedyną możliwością reprezentacji jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji jest reprezentacja przez pełnomocnika[1].
Komentarz
Analiza rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zawisłej przed NSA wskazuje, że należy mieć na względzie, iż w przypadku jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji, w razie konieczności dokonania czynności prawnej innej niż zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego, należy powołać pełnomocnika do reprezentacji spółki. Pełnomocnik powinien zostać powołany uchwałą wspólników i pełnomocnikiem tym nie może być jedyny wspólnik spółki. Warto przy tym wskazać, że instytucja jednoosobowej spółki z o.o. w organizacji może być nieprawidłowo wykorzystywana do uniknięcia odpowiedzialności za prowadzenie działalności niezgodnej z przepisami prawa, dlatego zaaprobować należy wykładnię przepisów dokonaną przez NSA jako najbardziej słuszną z punktu widzenia stabilności obrotu gospodarczego.
[1] A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, art. 162, SIP LEX.
