Współautorem wpisu jest Krzysztof Sobieski.
Od października ubiegłego roku trwają prace legislacyjne nad projektem ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. O wszystkich zmianach na bieżąco informowaliśmy na naszym blogu: [1], [2]. 7 lipca 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano trzecią wersję projektu wskazanej ustawy („Projekt”). Według niezmiennych, ogólnych założeń Projektu, osoby zgłaszające nadużycia prawa w danym zakładzie pracy („Sygnaliści”) mają być chronieni przed działaniami odwetowymi, takimi jak np. zwolnienie.
Aktualny Projekt nie przyniósł rewolucji w kształcie proponowanych rozwiązań, choć warto w tym miejscu odnotować istotniejsze z proponowanych zmian:
- Zmodyfikowano definicję osoby powiązanej ze zgłaszającym (art. 2 pkt 9 Projektu). Zgodnie z aktualnym jej brzmieniem należy przez to rozumieć osobę fizyczną, która może doświadczyć działań odwetowych w kontekście związanym z pracą, w tym współpracownika lub członka rodziny zgłaszającego. Osoby powiązanej nie będzie jednak stanowić świadek, jak zakładano w poprzednich wersjach Projektu.
- Do Projektu wprowadzono przepis art. 12 ust. 3, zgodnie z którym to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, że podjęte wobec sygnalisty działanie nie jest zakazanym przez ustawę działaniem odwetowym.
- Projekt zakłada także jako obligatoryjny element procedury zgłoszeń wewnętrznych określenie systemu zachęt do korzystania z procedury zgłoszeń wewnętrznych, w przypadku gdy naruszeniu prawa można skutecznie zaradzić w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego, a osoba dokonująca zgłoszenia uważa, że nie zachodzi ryzyko działań odwetowych (art. 25 ust. 1 pkt 7 Projektu). W poprzednich wersjach Projektu, element ten miał charakter fakultatywny i był określony w sposób mniej precyzyjny.
- Ponadto, wydłużono okres przechowywania danych osobowych w rejestrze zgłoszeń wewnętrznych do 15 miesięcy po zakończeniu roku kalendarzowego w którym zakończono działania następcze lub po zakończeniu postępowań zainicjowanych tymi działaniami. Zgodnie z wcześniejszym Projektem dane te miały być przechowywane przez okres 12 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych. Oznacza to wydłużenie tego okresu nawet do 2 lat.
- Zmiany dotknęły także przepisów karnych i z dyspozycji art. 51 ust. 1 Projektu usunięto usiłowanie utrudniania dokonania zgłoszenia, za które w uprzedniej wersji Projektu groziła grzywna albo kara ograniczenia wolności. Obecnie przepis przewiduje karalność jedynie za samo utrudnianie dokonania zgłoszenia. Projekt dookreślił ponadto, że czyn polegający na niewprowadzeniu procedury zgłoszeń wewnętrznych będzie karany w trybie przepisów ustawy – kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (art. 56 Projektu).
- W art. 60 Projektu wydłużono czas na wdrożenie procedur zgłoszeń wewnętrznych z jednego do dwóch miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Z pewnością jest to dobra informacja dla podmiotów, które będą musiały przeprowadzić audyt dotyczący dotychczasowych zasad i procedur i zorganizować cały proces zgłaszania nieprawidłowości. Wydłużenie tego terminu dotyczy jednak wyłącznie dużych przedsiębiorstw, zatrudniających co najmniej 250 osób. W przypadku podmiotów prywatnych, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 i mniej niż 250 osób – termin ten upływa w dniu 17 grudnia 2023 r.
Jak już zostało zauważone, wprowadzone zmiany mają przede wszystkim charakter kosmetyczny i uściślający. Wydaje się zatem, że ugruntowane zostały wszelkie merytoryczne założenia ustawy , co może wskazywać, że proces legislacyjny na etapie rządowym zmierza ku końcowi, a treść Projektu zbliża się do osiągnięcia swojej finalnej wersji. Zanim jednak zostanie on skierowany do dalszych prac w Sejmie, musi zostać przyjęty przez Radę Ministrów.
O dalszych losach projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa będziemy informować na bieżąco.
***
Autorami wpisu są Dominik Pyka, Junior Associate w Kancelarii RKKW oraz adwokat Krzysztof Sobieski, Senior Associate w Kancelarii RKKW.
