Jedną z podstawowych zasad prawa Unii Europejskiej jest zasada swobody przedsiębiorczości. Stanowi ona nieodzowne dopełnienie zasad swobody przepływu osób, kapitału i usług. Istotą swobody przedsiębiorczości w UE jest przede wszystkim umożliwienie przedsiębiorcom przenoszenia swojej działalności w ramach terytorium całego rynku unijnego lub jej ekspansji na terytoria innych państw członkowskich. Zgodnie z wykładnią tej zasady dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: „TSUE”) w wyroku z dnia 25.10.2017 r. (sygn. C-106/16, ECLI:EU:C:2017:804), przeniesienie statutowej siedziby spółki do innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia tej spółki w podmiot podlegający prawu tego państwa jest możliwe i to nawet bez konieczności przeniesienia rzeczywistej siedziby spółki.
Stan faktyczny sprawy
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła przeniesienia przez polską spółkę (dalej jako: „Spółka”) statutowej siedziby do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Zarząd Spółki podjął uchwałę, w przedmiocie przeniesienia statutowej siedziby Spółki do Luksemburga przy zachowaniu osobowości prawnej przez Spółkę. W takim przypadku art. 270 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako: „KSH”) przewiduje skutek w postaci rozwiązania spółki, który następuje, zgodnie z art. 272 KSH, po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego z chwilą wykreślenia jej z rejestru. Należy podkreślić, że przeniesienie w omawianej sprawie nie dotyczyło siedziby rzeczywistej Spółki ani miejsca rzeczywistego prowadzenia przez nią działalności.
Rozstrzygnięcia sądów krajowych
W celu dopełnienia obowiązków nałożonych przez KSH Spółka złożyła w Krajowym Rejestrze Sądowym wniosek o wykreślenie z rejestru. W odpowiedzi na ww. wniosek została jednak wezwana do złożenia dokumentów potrzebnych do wszczęcia likwidacji. Spółka nie zamierzała jednak podjąć tej czynności argumentując, iż nie uległa ona rozwiązaniu, a jedynie przenosi swoją siedzibę do Luksemburga i tam kontynuuje swój byt prawny. Wniosek Spółki został jednak oddalony przez KRS, w konsekwencji czego ta złożyła apelację, która również została oddalona przez sąd drugiej instancji. W związku z powyższym Spółka wniosła do Sądu Najwyższego (dalej jako: „SN”) skargę kasacyjną. Na jej podstawie SN wystąpił do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi wykładni art. 49 i 54 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej jako: „TFUE”), które stanowią podstawę swobody przedsiębiorczości w Unii Europejskiej. Pytania te dotyczyły kwestii uzależnienia transgranicznego przeniesienia statutowej siedziby spółki od jej likwidacji na tle przepisów krajowych innego państwa członkowskiego.
Wyrok TSUE
TSUE w swoim orzeczeniu stwierdził, że swoboda przedsiębiorczości ma zastosowanie do przeniesienia statutowej siedziby spółki utworzonej na mocy prawa jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia jej w podmiot prawa tego państwa – uznał, że transgraniczne przeniesienie statutowej siedziby spółki nie musi być jednoznaczne z przeniesieniem jej rzeczywistej siedziby, a prawo to jest zagwarantowane przez swobodę przedsiębiorczości. „W tych okolicznościach należy stwierdzić, że rozpatrywane w postępowaniu głównym uregulowanie, które wymaga przeprowadzenia likwidacji spółki, może utrudniać, a nawet uniemożliwiać dokonanie transgranicznego przekształcenia spółki. Stanowi ono zatem ograniczenie swobody przedsiębiorczości”. Wymóg przeprowadzenia likwidacji spółki w celu przeniesienia jej statutowej siedziby do innego państwa członkowskiego UE jest zatem sprzeczny z art. 49 i 54 TFUE.
