Vendor due diligence – czy i kiedy warto je przeprowadzać

Pojęcie “vendor due diligence”

Badanie due diligence jest jednym z procesów odbywających się na początkowym etapie transakcji fuzji i przejęć (M&A). Proces ten polega na kompleksowym zbadaniu przejmowanego podmiotu. Celem takiego badania jest przede wszystkim zebranie i zabezpieczenie dokumentów i informacji dotyczących przedmiotu transakcji, przyjęcie optymalnej struktury transakcji oraz zidentyfikowanie ryzyk związanych z planowaną transakcją[1].

Badanie due diligence może zostać przeprowadzone na zlecenie sprzedającego (vendor due diligence) lub kupującego (buyer due diligence). W praktyce obrotu zdecydowanie częściej wykonywane jest buyer due diligence co wynika z istniejącego przekonania, że to przede wszystkim w interesie kupującego jest dowiedzenie się, co planuje kupić i jakie w związku z tym czekają go ryzyka[2]. Warto jednak mieć świadomość, że istnieje wiele powodów, dla których również sprzedający powinien być zainteresowany wykonaniem badania due diligence. W celu lepszego zrozumienia sensu przeprowadzania przez sprzedającego badania due diligence, przedstawić należy korzyści jakie się z nim wiążą oraz jego wpływ na przebieg transakcji.

Vendor due diligence, mimo że zostaje przeprowadzone na zlecenie sprzedającego, to w praktyce obejmuje te same obszary, co buyer due diligence. Przede wszystkim badany jest stan prawny, sytuacja finansowa i kwestie podatkowe dotyczące przejmowanego podmiotu. Raport obejmujący wnioski z vendor due diligence może mieć formę uniwersalną, tzn. nie być skierowanym do konkretnego partnera transakcji lub przeciwnie, odbywać się w ramach planowanej transakcji z wybranym już podmiotem^[3].

Motywacją do zlecenia przez sprzedającego vendor due diligence może być zwłaszcza niedostateczna znajomość przez sprzedającego przedmiotu transakcji. Założenie, że sprzedający wie o swoim przedsiębiorstwie wszystko jest błędne, pewne nieprawidłowości oraz zagrożenia mogą być ukryte i dopiero profesjonalne due diligence jest mu je w stanie uświadomić. Zdarza się też, że przeprowadzenie vendor due diligence jest wymagane przez kupującego jako wstępny etap późniejszego buyer due diligence, co zwykle ma na celu skrócenie czasu trwania transakcji oraz zwiększenie wiarygodności sprzedającego.

Zazwyczaj vendor due diligence jest przeprowadzane na potrzeby największych transakcji lub odbywających się między konkurentami, w których sprzedający nie chce ujawniać konkurentowi tajemnicy przedsiębiorstwa, stanowiącej jego przewagę konkurencyjną. Vendor due diligence przeprowadzany jest również w związku z transakcjami w trybie aukcyjnym, w ramach których przejmowanym podmiotem zainteresowanych jest wielu inwestorów, którzy składają swoje oferty bazując m.in. na wynikach tego badania^[4].

Dzięki vendor due diligence sprzedający przedsiębiorstwo ma możliwość lepszego przygotowania się do transakcji poprzez uprzednie uzyskanie odpowiedzi na potencjalne pytania kupującego dotyczące przedsiębiorstwa oraz wyeliminowanie wszystkich możliwych ryzyk, które później mogłyby osłabić pozycję negocjacyjną sprzedającego, obniżyć cenę zbywanego aktywa, a nawet wpłynąć na powodzenie transakcji. Wiedza o podmiocie będącym przedmiotem transakcji, zdobyta w trakcie vendor due diligence, może być też wykorzystana przez sprzedającego w celu zabezpieczenia się przed poniesieniem odpowiedzialności cywilnoprawnej^[5]. Jeśli sprzedający lojalnie odsłoni słabe strony swojego przedsiębiorstwa, będzie mógł ograniczyć odpowiedzialności z uwagi na to, że poinformował o nich kupującego, a zatem wiedział on na co się decyduje^[6].

Dlaczego warto przeprowadzać vendor due diligence

Kluczowymi korzyściami płynącymi z przeprowadzenia vendor due diligence są:

• dostarczenie sprzedającemu informacji na temat ewentualnych ryzyk dotyczących zbywanego przedsiębiorstwa przed przystąpieniem do procesu transakcyjnego, co może pozwolić na ich wyeliminowanie lub zminimalizowanie;
• lepsze przygotowanie sprzedającego do fazy negocjacyjnej związane z obszerniejszą wiedzą o przedmiocie transakcji;
• zidentyfikowanie niewłaściwie funkcjonujących obszarów działalności przedsiębiorstwa, co daje szanse na ich optymalizację, a przez to zwiększenie wartości przedsiębiorstwa i końcowej ceny transakcyjnej;
• zwiększenie wiarygodności sprzedającego, ukazanie jego zaangażowania i odpowiedzialnego działania, co przekłada się na bezpieczeństwo transakcji z punktu widzenia kupującego;
• przyspieszenie finalizacji procesu transakcyjnego, dzięki wcześniejszemu zidentyfikowaniu potencjalnych problemów;
• uargumentowanie oczekiwań cenowych sprzedającego, szansa na uwypuklenie potencjału i mocnych stron zbywanego podmiotu;
• zwiększenie kontroli nad zakresem wrażliwych informacji, ujawnianych podmiotom zainteresowanym nabyciem przedsiębiorstwa, które nie powinny być prezentowane konkurencji na wstępnym etapie transakcji;
• dostosowanie strategii sprzedaży uwzględniając czynniki ryzyka oraz mocne strony przedsiębiorstwa.

Jak można z powyższego wywnioskować, przeprowadzenie vendor due diligence sprzyja zarówno sprzedającemu, poprawiając stan jego wiedzy, pozycję negocjacyjną oraz umożliwiając kontrolę nad informacjami poufnymi, jak i kupującemu, poprzez zwiększenie w jego oczach wiarygodności sprzedającego i uzasadnienie wartości oferowanego aktywa będącego przedmiotem transakcji.

Kiedy warto przeprowadzić vendor due diligence

Biorąc pod uwagę jakie korzyści związane są z przeprowadzeniem vendor due diligence, zalecane jest jego przeprowadzenie zwłaszcza w sytuacjach, w których:

• sprzedający nie ma bezpośredniego udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem co powoduje, że jego wiedza dotycząca przedsiębiorstwa jest ograniczona;
• planowana transakcja opiewa na wysoką kwotę, a stronom zależy na bezpieczeństwie transakcji i jej powodzeniu;
• sprzedający chce zadbać o bezpieczeństwo i ochronę informacji poufnych, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa, przed zakończeniem transakcji;
• sprzedający oczekuje precyzyjnie i dobrze przygotowanych ofert od zainteresowanych nabywców w procesie aukcyjnym;
• sprzedający zamierza udzielić kupującemu różnego rodzaju gwarancji, zatem wcześniej powinien zweryfikować własną wiedzę o przedmiocie transakcji^[7].

Po stronie kupującego może pojawić się obawa, że sporządzony raport z vendor due diligence jest stronniczy oraz ma na celu stworzenie jak najbardziej pozytywnego obrazu przedsiębiorstwa, zatajając przy tym niekorzystne z punktu widzenia sprzedającego informacje. Aby wyeliminować te obawy, niezależni doradcy przeprowadzający vendor due diligence na zlecenie sprzedającego, mogą przyjąć na siebie odpowiedzialność za prawdziwość danych znajdujących się w raporcie obejmującym wyniki tego badania, również względem kupującego. W takiej sytuacji, jeżeli w raporcie z vendor due diligence nie zostałyby ujawnione istotne informacje, pomimo tego, że znajdowały się lub wynikały z badanych dokumentów, kupujący może zgłosić roszczenie do tych doradców.

Podsumowanie

Mimo tego, że vendor due diligence jest rzadziej przeprowadzane niż buyer due diligence, ma ono wiele zalet, które korzystnie wpływających na przebieg transakcji. Co warto podkreślić, wymienione korzyści związane z vendor due diligence są zarówno po stronie sprzedającego, jak i kupującego, a w dodatku sprzyjają całemu procesowi transakcji. W niektórych sytuacjach jego przeprowadzenie może być kluczowe dla powodzenia transakcji oraz jej satysfakcjonującego przebiegu.

Autorami wpisu są Marcin Jasiński, partner w Kancelarii RKKW oraz Emilia Jankiewicz, Junior Associate w Kancelarii RKKW.

W przypadku jakichkolwiek pytań lub wątpliwości związanych z przeprowadzaniem vendor due diligence zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami z działu Fuzji i Przejęć.

[1] G. Keler, Badanie due diligence w transakcjach fuzji i przejęć. Znaczenie i skutki prawne, Warszawa 2021, s. 28-29.

[2] K. Kocemba, D. Latawiec-Chara, M. Tomczak, Due diligence, Lex, Roz. 7 pkt. 7.

[3] M. Miedziński, Finansowanie przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2022, Legalis, § 4, pkt. VII.

[4] O. Mikołajczyk, Analiza przedinwestycyjna jako element integralny transakcji funduszy private equity, „Studia i Prace Kolegium Zarządzania” 95/ 2009, s. 89.

[5] G. Keler, Badanie due diligence…, s. 129-130.

[6] K. Kocemba, D. Latawiec-Chara, M. Tomczak, Due diligence, Lex, Roz. 7 pkt. 7.

[7] A. Helin, K. Zorde, A. Bernaziuk, R. Kowalski, Fuzje i przejęcia spółek kapitałowych. Zagadnienia rachunkowe i podatkowe, Legalis, Roz. E, pkt. 1. Podp.1.