Wypowiedzenie terminowej umowy pożyczki

Niejednokrotnie zdarza się tak, iż mimo oznaczenia terminu zwrotu pożyczki, pożyczkodawca pragnie zachować możliwość wcześniejszego postawienia pożyczki w stan wymagalności. Powstaje zatem problem, czy pomimo oznaczenia terminu zwrotu pożyczki, możliwe jest wprowadzenie do umowy pożyczki umownego prawa jej wypowiedzenia.

Obowiązek zwrotu pożyczki

Podstawowym obowiązkiem pożyczkobiorcy jest zwrot otrzymanej pożyczki. Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie został oznaczony, pożyczkobiorca obowiązany jest ją zwrócić w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu umowy pożyczki przez pożyczkodawcę (art. 723 KC). Jeżeli natomiast termin zwrotu pożyczki został oznaczony, zasadniczo powinna ona zostać zwrócona w umówionym przez strony terminie.

Pożyczka udzielona na czas oznaczony (terminowa) zapewnia pożyczkobiorcy względną stabilność jego sytuacji majątkowej. Inaczej niż w przypadku pożyczki na czas nieoznaczony, pożyczkobiorca nie musi liczyć się z tym, iż w ciągu 6 tygodni (art. 723 KC) będzie musiał zgromadzić odpowiednie środki na jej zwrot. Pożyczkodawcy nie przysługuje zatem ogólna kompetencja do postawienia pożyczki w stan jej wcześniejszej wymagalności[1].

Umowne prawo wypowiedzenia

Nie powinno jednak budzić wątpliwości, iż także terminowe umowy pożyczki mogą być wypowiadane, wyłącznie jednak w przypadkach uzgodnionych przez strony. Umowne zastrzeżenie prawa wypowiedzenia umowy pożyczki terminowej nie narusza ograniczeń zasady swobody umów (art. 353¹ KC). Możliwość wprowadzania do umów pożyczek tego rodzaju uprawnień jest dla praktyki obrotu niezwykle istotna. Pożyczkodawca powinien móc bowiem reagować na sytuacje, w wyniku zaistnienia których wiarygodność pożyczkobiorcy zostaje podważona a szansa na zwrot pożyczki spada. Możliwość wcześniejszego wypowiedzenia umowy pożyczki jest środkiem dyscyplinującym pożyczkobiorcę i służyć ma ochronie interesów pożyczkodawcy.

Kwestia wymagalności

Warto przy tym dodać, iż wypowiedzenie umowy pożyczki wywołuje ten skutek, że roszczenie o zwrot pożyczki staje się wymagalne[2]. Wypowiadając umowę pożyczki pożyczkodawca żąda zwrotu udzielonej pożyczkobiorcy pożyczki. Pożyczkodawca z reguły chce, aby została ona zwrócona niezwłocznie. Z kolei pożyczkobiorca może potrzebować czasu na zebranie odpowiednich środków. W celu uniknięcia ewentualnych sporów sądowych, należy rekomendować dokładne określanie z umowie pożyczki, w jakim terminie od daty wypowiedzenia (art. 61 § 1 KC) pożyczka powinna być przez pożyczkobiorcę zwrócona.

[1] Zob. A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z 24.1.1996 r., III CZP 196/95, OSP 1996, Nr 9, poz. 166.

[2] Zob. M. Janiak, w: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450-1088, kom. do art. 723 KC, Nb 3; J. Gudowski, w: J. Gudowski (red.), Komentarz KC, Ks. III, cz. 2, 2013, s. 537.