Wybudowanie urządzeń przesyłowych na gruncie osoby trzeciej za jej zgodą wyrażoną bez zachowania formy aktu notarialnego świadczy o złej wierze posiadacza służebności – orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16.5.2019 r., III CZP 110/18. Oznacza to, że termin zasiedzenia służebności przez przedsiębiorstwo przesyłowe bez dochowania właściwej formy umowy wynosi 30 lat.
Rozstrzygnięcie SN
Uchwała Sądu Najwyższego zapadała w związku z wątpliwością, która powstała przed Sądem Okręgowym w sprawie z wniosku współwłaścicieli nieruchomości o ustanowienie na niej służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Sąd Okręgowy w związku z zawisłą sprawą wystąpił do Sądu Najwyższego z zagadnieniem prawnym: „Czy można uznać, że przedsiębiorstwo przesyłowe, które posadowiło urządzenie przesyłowe na gruncie osoby trzeciej za jej wyraźną zgodą wyrażoną tylko w formie pisemnej, w trakcie procesu budowlanego, mogło nabyć służebność przesyłu w dobrej wierze?”
W uzasadnieniu uchwały wskazano, że przed dniem 3.8.2008 r. cywilny tytuł do korzystania z cudzej nieruchomości na cele przesyłowe gwarantowany był przedsiębiorcy na podstawie służebności gruntowej albo umowy zawartej z właścicielem, określającej zasady korzystania z gruntu na cele przesyłowe. Sąd Najwyższy, powołując się na ugruntowane orzecznictwo wskazał, że powstanie na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego służebności gruntowej wymagało złożenia przez właściciela nieruchomości zajętej przez urządzenia w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności oświadczenia woli ustanowienia służebności[1]. Ponadto podkreślił, że osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności nieruchomości zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, nie jest posiadaczem samoistnym w dobrej wierze[2]. Korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej na podstawie oświadczenia złożonego bez formy aktu notarialnego jest posiadaniem służebności w złej wierze[3]. Sąd Najwyższy w zapadłej uchwale zachował więc stanowisko spójne z poprzednio zapadłymi orzeczeniami, wskazując ponadto, że nie można usprawiedliwiać przedsiębiorstwa przesyłowego zajmującego się profesjonalnie pewnym rodzajem działalności, co do jego braku rozeznania, na jakiej drodze i przy wykorzystaniu jakich instytucji powinien uregulować tytuł do korzystania z cudzego gruntu.
Dobra wiara ma znaczenie dla zasiedzenia służebności
Należy przypomnieć, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przesłankami nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie są (i) nieprzerwane posiadanie służebności, (ii) korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia na nieruchomości, która w wyniku nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie stanie się nieruchomością obciążoną oraz (iii) upływ czasu, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary tego, kto uzyskał posiadanie służebności gruntowej.
Powyższa uchwała pozostaje znamienna dla zasiedzenia służebności, bowiem wymagany okres posiadania jest uzależniony od dobrej lub złej wiary jej posiadacza. W przypadku dobrej wiary, w celu nabycia służebności przesyłu należy korzystać z widocznego urządzenia nieprzerwanie przez okres 20 lat. Natomiast w przypadku złej wiary okres ten wydłużony jest do 30 lat.
[1] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17.1.2003 r., sygn. akt III CZP 79/02.
[2] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6.12.1991 r., sygn. akt III CZP 108/91.
[3] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.2.1988 r., sygn. akt IV CR 45/88.
