W dniu 1.1.2019 r. wejdzie w życie nowa ustawa o komornikach sądowych[1]. Wprowadza ona szereg zmian w kodeksie postępowania cywilnego, które mają na celu usprawnienie egzekucji oraz ułatwienie działania stronom i uczestnikom postępowania, a także zwiększenie ochrony tych podmiotów.
Możliwość uchylenia przez sąd rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu
W obecnym stanie prawnym pozwany może wnosić o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu w dwóch przypadkach:
- wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania,
- pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione.
W drugim przypadku pozwany musi dodatkowo przedstawić okoliczności wywołujące wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego.
Po wejściu w życie zmian sąd uzyska możliwość uchylenia takiego rygoru również wtedy, kiedy pozwany wykaże, że odpis pozwu doręczono na inny adres niż jego miejsce zamieszkania aktualne w dacie doręczenia. Uzasadnione jest to koniecznością wyeliminowania sytuacji, w których po wskazaniu niewłaściwego adresu zamieszkania pozwanego zdarzało się, że jego mienie uległo zajęciu, mimo, że ten skutecznie złożył sprzeciw.
Większa odpowiedzialność komorników
Od nowego roku wprowadzona zostanie możliwość obciążenia kosztami postępowania samego komornika, gdy ten w sposób oczywisty naruszy prawo. Według ustawodawcy ma to zapobiec zbyt pochopnemu działaniu komorników przy podejmowaniu czynności egzekucyjnych. Wyłączone zostaną też przypadki, w których uczestnik postępowania, mimo że nie ponosił odpowiedzialności za czynność dokonaną z oczywistym naruszeniem prawa, był zmuszony zwracać skarżącemu koszty postępowania.
Skarga na urzędowym formularzu
Istotnym ułatwieniem, jakie wprowadza nowa ustawa o komornikach sądowych, jest umożliwienie fakultatywnego składania skargi na czynności komornicze na urzędowym formularzu. Zmiana ta ma na celu zmniejszenie liczby przypadków odrzucania skarg z przyczyn formalnych. Zgodnie z nowymi przepisami komornik będzie także miał obowiązek pouczyć strony i uczestników postępowania występujących w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej o sposobie i terminie zaskarżenia czynności.
Udział Policji w czynnościach egzekucyjnych
W świetle znowelizowanego art. 765 KPC komornik będzie miał możliwość skorzystania z pomocy organów Policji przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych, nie tylko, jak było dotychczas, gdy napotka opór. Kiedy zaś zostaną stwierdzone okoliczności uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa Policja powiadomi o tym prezesa właściwego sądu rejonowego. Komornik będzie zaś zobligowany do wpisania zastrzeżeń do protokołu czynności. Nowe ustawa wprowadzi też obowiązek otwarcia lub przeszukania mieszkania dłużnika przez komornika w asyście Policji.
Nagrywanie czynności egzekucyjnych poza kancelarią
Nowa ustawa o komornikach daje sądowi i stronom lepsze możliwości kontrolowania czynności egzekucyjnych przeprowadzanych przez komornika poza kancelarią. Dodany do KPC art. 8091 ustanawia bowiem obowiązek utrwalania przebiegu określonych czynności za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Są to m. in. zajęcie ruchomości, oględziny nieruchomości czy przeszukanie mieszkania lub pomieszczenia gospodarczego dłużnika. Komornik będzie miał także obowiązek utrwalenia przebiegu każdej innej czynności na wniosek co najmniej jednej ze stron. Strony i uczestnicy postępowania będą mogli zapoznać się z takim nagraniem w siedzibie kancelarii komorniczej. Ustawodawca uzasadnia tę regulację koniecznością wyeliminowania sytuacji konfliktowych oraz przypadków rażącego naruszenia prawa.
Nowe przesłanki umorzenia postępowania z urzędu
Od nowego roku organ egzekucyjny będzie umarzał postępowanie z urzędu także w sytuacjach jeżeli:
- tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności prawomocnym orzeczeniem albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc;
- egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.
W świetle obowiązujących przepisów przesłanki te są podstawą do umorzenia postępowania ale nie z urzędu, lecz na wniosek. Ustawodawca uzasadnia tę zmianę potrzebą pełniejszej ochrony osób niebędących dłużnikami i takich, które utraciły ten status, a także ułatwieniem korygowania czynności wadliwie podjętych przez komorników.
Doręczenie odpisu planu podziału
W świetle dotychczasowych przepisów KPC egzekucję z danej nieruchomości prowadzi sąd właściwy dla miejsca jej położenia. Sporządza on plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. Według obecnej regulacji sąd jedynie zawiadamia strony o jego sporządzeniu, jednak nie przesyła im jego odpisu ani kopii, a jedyną możliwością zapoznania się z nim jest dokonanie wglądu w akta sprawy w siedzibie sądu. Może być to uciążliwie dla stron postępowania ze względu na fakt, że często zamieszkują one z dala od nieruchomości objętej egzekucją. W razie chęci wniesienia zarzutów przeciwko planowi podziału, na co uprawniony ma tylko dwa tygodnie od doręczenia mu ww. zawiadomienia, zachodzi nieraz konieczność pokonania dużych odległości w celu zapoznania się z jego treścią. Z tego względu po wejściu w życie nowej regulacji, odpis planu podziału doręczany będzie dłużnikowi, osobom uczestniczącym w podziale oraz innym osobom, które zgłosiły swój udział, a ich należności nie zostały uwzględnione w podziale. Termin na wniesienie zarzutów będzie wynosił dwa tygodnie od doręczenia odpisu planu podziału.
Przepisy przejściowe
Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy o komornikach stosuje się przepisy KPC, w brzmieniu nadanym nową ustawą. Jeżeli zaś chodzi o skargi na czynności komornika dotyczące postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie omawianej ustawy, komornik, w przypadku braku podstaw do ich uwzględnienia, przekazuje je sądowi właściwemu zgodnie z przepisami obowiązującymi dotychczas.
Zachęcamy do zapoznania się z ustawą oraz z uzasadnieniem jej projektu.
[1] Ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 771).
