Taka jest istota wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 21.10.2016 r., sygn. IV U 1577/15.
Postępowanie w sprawie zostało zainicjowane odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), w której stwierdzono, że osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie na okres jednego miesiąca na podstawie umów o dzieło, których przedmiotem było przygotowywanie dekoracji bożonarodzeniowych, w rzeczywistości wykonywały czynności mające charakter powtarzalnego działania. Dlatego, zdaniem organu, czynności wykonywane na podstawie ww. kontraktów należało zakwalifikować jako pracę wykonywaną na podstawie umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (KC) traktujące o zleceniu. Przyjęcie takiego stanowiska oznaczałoby, że wykonawcy obowiązkowo podlegaliby ubezpieczeniom: zdrowotnemu, wypadkowemu oraz rentowemu.
Zakres kontroli ZUS
Kluczową kwestią było ustalenie czy ZUS jest uprawniony do dokonania swobodnej kwalifikacji konkretnej umowy wbrew woli stron.
Sąd Okręgowy, powołując się na obowiązek bezpośredniego stosowania Konstytucji i wyrażając postulat traktowania jej jako aksjologicznego i systemowego wskaźnika kierunku wykładni postanowień innych aktów normatywnych, wywodzenie przez ZUS z właściwych przepisów (Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) kompetencji do zakwalifikowania umów o dzieło jako umowy zlecenia, uznał za niedopuszczalne, jako naruszające wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę demokratycznego państwa prawa i wyprowadzaną z niej zasadę poprawnej legislacji. Zdaniem Sądu, wskazane przepisy nie są na tyle precyzyjne, by możliwym było wywodzenie z nich kompetencji ZUS-u do ingerencji w treść umów wbrew woli stron. Co więcej, brak określenia zakresu czasowego, w jakim organ miałby dokonywać kwalifikacji prawnej kontraktów, rodzi permanentną niepewność co do ich skuteczności w zakresie ubezpieczeń społecznych.
ZUS a przepisy KC
Inną kwestią poddaną pod rozwagę w niniejszej sprawie była możliwość stosowania przez ZUS przepisów KC. Przede wszystkim, wywodzenie podobnej kompetencji z orzecznictwa, zdaniem Sądu, stanowi naruszenie konstytucyjnej koncepcji zamkniętego katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego oraz ustrojowych zasad praworządności i trójpodziału władzy. Wobec powyższego, Sąd uznał, że prawo materialne nie upoważnia ZUS-u do procedowania na podstawie przepisów KC. Dodatkowym argumentem był fakt, że spory z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami cywilnoprawnymi jedynie w znaczeniu formalnym, tzn. prowadzenie postępowań na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego jest narzucone przez ustawę, mimo że stosunki będące jego przedmiotem nie mają charakteru cywilnoprawnego. Co równie istotne, przepisy Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawierają odesłania do przepisów KC w sprawach nieuregulowanych.
Podsumowując…
Przedmiotowy wyrok należy ocenić pozytywnie. Stanowi bowiem przykład wywiązywania się wymiaru sprawiedliwości z obowiązku pośredniej kontroli zgodności stosowania przepisów ustawowych z zasadami konstytucyjnymi, która w tym wypadku zaowocowała ochroną pewności stron umowy co do skuteczności składanych przez nie oświadczeń woli.
