Vademecum zmian KSH w roku 2016 i na początku roku 2017

Rok 2016 był rokiem szeregu zmian w Kodeksie spółek handlowych (KSH). Większość z nich była konsekwencją nowelizacji ustaw z poszczególnych dziedzin prawa, a jedynie jedna wynikiem ustawy poświęconej samej nowelizacji KSH. W niniejszej publikacji wskazane zmiany KSH zostaną przedstawione chronologicznie (od najwcześniejszego do najpóźniejszego momentu wejścia w życie):

Ustawą z dnia 15.5.2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r., poz. 978) zmieniony został art. 85, art. 289 § 2, art. 299 § 2 oraz art. 477 § 2 KSH, dodano art. 299 § 4 oraz art. 299¹ KSH, a także uchylono art. 14 § 3 KSH.

Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 85 § 1 KSH, w przypadku upadłości spółki osobowej jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Należy jednak pamiętać, iż stosownie do brzmienia art. 85 § 1 KSH § 2 (podobnie w art. 289 § 2 KSH w sp. z o.o. oraz art. 277 § 2 KSH w S.A.), spółka osobowa nie ulega rozwiązaniu, w przypadku gdy postępowanie upadłościowe zostało zakończone w wyniku zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości lub zatwierdzenia układu albo gdy postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone.

Wprowadzono również zmiany dotyczące solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. Znowelizowane zostały przesłanki wyłączające ich odpowiedzialność określone w art. 299 § 2 KSH. W obowiązującym stanie prawnym członka zarządu zwolni z odpowiedzialności wykazanie, że:

1. we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo
2. niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
3. pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

W art. 299 § 4 KSH wprowadzona została regulacja wyłączająca odpowiedzialność członków zarządu za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, o ile obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstanie w czasie prowadzenia egzekucji.

Jednoznacznie rozstrzygnięta została również kwestia zakresu podmiotowej odpowiedzialności z art. 299 KSH, która budziła wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie. Zgodnie bowiem z nowym przepisem art. 299¹ KSH, do likwidatorów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, przepis art. 299 KSH stosuje się odpowiednio.

Wreszcie z uwagi na wykreślenie art. 14 § 3 KSH wierzytelność wspólnika / akcjonariusza z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej nie będzie uznawana za jego wkład do spółki, nawet jeśli pożyczka została udzielona później niż 2 lata przed ogłoszeniem upadłości spółki.

Zmiana obowiązuje od dnia 1.1.2016 r.

Nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Ustawa z dnia 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1830) wprowadziła dosyć znaczące modyfikacje w zakresie mechanizmu ustalania odsetek cywilnych w oparciu o stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego. Zmiany dotyczą art. 178 § 2 oraz art. 331 § 1 KSH.

Przepis art. 178 § 2 KSH dotychczas przewidywał, że wspólnik który nie uiścił dopłaty w określonym terminie, obowiązany był do zapłaty odsetek ustawowych. W obecnym brzmieniu art. 178 § 2 KSH doprecyzowano, że chodzi o odsetki ustawowe za opóźnienie. Analogiczna zmiana wprowadzona została w art. 331 § 1 KSH dotyczącym wpłat akcjonariuszy na poczet akcji.

Zmiana obowiązuje od dnia 1.1.2016 r.

 Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw

Ustawą z dnia 28.11.2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 4) wprowadzono szereg zmian w KSH, które miały na celu rozszerzyć zakres czynności dokonywanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Nowelizacja dotyczyła więc w istocie jedynie tzw. „spółek internetowych” – tj. takich, które zostały założone za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z wykorzystaniem wzorca umowy. Zmieniony został art. 158 § 1¹, 248 § 3 KSH, dodano zaś art. 10 § 4 i 5, 23¹ § 4, 40¹, 58 § 2, 106¹ § 4, 180 § 2, 188 § 4, 208 § 11, 204¹, 255 § 4, 259¹ oraz 270 pkt 2¹ KSH.

Zmiany dotyczące spółek osobowych

Poprzez dodanie § 4 w art. 10 KSH wprowadzona została możliwość przeniesienia, z wykorzystaniem drogi elektronicznej, ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę. Oświadczenia zbywcy i nabywcy wymagają w takiej sytuacji opatrzenia bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Stosownie do wprowadzonego art. 10 § 5 KSH – przy przeniesieniu ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki, oświadczenia woli zbywcy i nabywcy są równoważne z oświadczeniami woli złożonymi w formie pisemnej.

Dodatkowo, ustawodawca przewidział ułatwienia związane z bieżącym funkcjonowaniem tzw. „spółek internetowych”. Od 1.4.2016 r. wspólnicy spółek jawnych oraz komandytowych mają już możliwości dokonywania zmian umowy spółki w zakresie postanowień zmiennych, podejmowania uchwał w sprawie zmiany adresu oraz o rozwiązaniu spółki czy też podejmowania uchwał o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz dołączenia do uchwały (w formie elektronicznej) tego sprawozdania – przy wykorzystaniu wzorców udostępnionych w systemie teleinformatycznym.

Zmiany dotyczące spółek kapitałowych

Poprzez modyfikację art. 158 § 1² KSH ustawodawca wprowadził postanowienie, zgodnie z którym – w przypadku spółki, która została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, jeżeli zmiany umowy spółki dokonano przy wykorzystaniu wzorca uchwały zmieniającej umowę sp. z o.o. – podwyższenie kapitału zakładowego może być pokryte wyłącznie wkładami pieniężnymi. Natomiast poprzez zmianę art. 180 KSH postanowiono, że w przypadku takiej spółki zbycie przez jej wspólnika udziałów będzie możliwe także przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym.

W art. 188 KSH dodany został § 4 stosownie do którego wprowadzono obowiązek sporządzenia nowej listy wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością utworzonej przy wykorzystaniu wzorca w sytuacji, w której zmiana wspólników następuje w związku z umową zbycia udziałów zawartą z wykorzystaniem wzorca albo uchwałą podjętą w taki sposób.

Dodany został również art. 240¹ KSH wprowadzający nowe możliwości w odniesieniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, których umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy. Stosownie do tej regulacji uchwały wspólników mogą być podjęte przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Co więcej, podjęcie takiej uchwały nie wymaga formalnego zwołania zgromadzenia wspólników. Warunkiem jej podjęcia jest jednak wykonanie co do niej prawa głosu przez wszystkich wspólników. Prawo głosu wykonuje się poprzez oświadczenie złożone w systemie teleinformatycznym, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Przy wykonywaniu prawa głosu wspólnik może zgłosić sprzeciw co do uchwały.

Zmiana obowiązuje w całości od dnia 1.4.2016 r.

Nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych

W dniu 31.3.2016 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016, poz. 615), wobec czego konieczna stała się modyfikacja definicji instytucji finansowej na gruncie KSH.

A mianowicie, z definicji instytucji finansowej w art. 4 § 1 pkt 7 KSH wykreślono fundusze powiernicze i dodano alternatywną spółkę inwestycyjną zarządzaną przez zarządzającego ASI w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych.

Nowelizacja weszła w życie w dniu 4.6.2016 r.

Ustawa o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami

Zmiany na gruncie KSH wprowadzone zostały również ustawą z dnia 9.6.2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz.U. z 2016 r., poz. 1202). Zmieniony został art. 378 § 2 KSH oraz dodano art. 203¹ i art. 222¹ KSH.

Wskazane modyfikacje wynikają z nowych założeń kształtowania wynagrodzeń w spółkach kontrolowanych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego też nie zmieniono zasady wyrażonej w art. 378 § 1 KSH, że to rada nadzorcza ustala wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej, i tylko – głównie na potrzeby spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego – uzupełniono ją, zgodnie z nową treścią art. 378 § 2 KSH, o wskazanie, że również walne zgromadzenie może ustalać zasady wynagradzania członków zarządu, w szczególności maksymalną wysokość wynagrodzenia, przyznawanie członkom zarządu prawa do świadczeń dodatkowych lub maksymalną wartość takich świadczeń, a także może upoważnić radę nadzorczą do ustalenia, że wynagrodzenie członków zarządu obejmuje również prawo do określonego udziału w zysku rocznym spółki, który jest przeznaczony do podziału między akcjonariuszy zgodnie z art. 347 § 1 KSH. Analogiczne rozwiązanie na gruncie sp. z o.o. wprowadził nowy art. 203¹ KSH, zgodnie z którym: Uchwała wspólników może ustalać zasady wynagradzania członków zarządu, w szczególności maksymalną wysokość wynagrodzenia, przyznawania członkom zarządu prawa do świadczeń dodatkowych lub maksymalną wartość takich świadczeń. Wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy określa organ albo osoba powołana uchwałą zgromadzenia wspólników do zawarcia umowy z członkiem zarządu.

Poza tym, poprzez wprowadzenie art. 222¹ § 1 KSH wprost dopuszczono przyznawanie wynagrodzenia członkom rady nadzorczej sp. z o.o. Expressis verbis ujęto również tryb przyznawania wskazanego wynagrodzenia, tj. wyłącznie w umowie spółki lub uchwale wspólników. Wreszcie w art. 222¹ § 2 KSH, na wzór rozwiązań obowiązujących już na gruncie spółki akcyjnej, uregulowane zostało ustawowo prawo członków rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do zwrotu kosztów związanych z udziałem w pracach rady.

Ustawa obowiązuje od dnia 9.9.2016 r.

 Nowelizacja ustawy o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej

Zmiany w KSH dokonane ustawą z dnia 5.9.2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1579) miały charakter techniczny, bowiem ograniczały się do zastąpienia pojęcia „bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu” pojęciem równoważnym znaczeniowo: „kwalifikowany podpis elektroniczny”.

Zmiany obowiązują od dnia 7.10.2016 r. i dotyczą jedynie spółek, które zostały założone za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym

Na podstawie ustawy z dnia 16.12.2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym dodany został art. 201 § 5, art. 201¹, art. 228¹, art. 368 § 5, art. 368¹ oraz art. 393¹ KSH.

Wskazana ustawa ustanawia m. in. dodatkowe wymagania dla kandydatów na członków zarządów i rad nadzorczych spółek handlowych prawa polskiego (a także organów spółki europejskiej) kontrolowanych przez Skarb Państwa, a także wprowadza nowe zasady gospodarowania mieniem takich spółek. Wskazane zmiany wymagały odzwierciedlenia w KSH.

Dlatego też stosownie do § 5 wprowadzonego w art. 201 KSH, uchwała wspólników lub umowa spółki może określać wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu, a art. 201¹ § 1 KSH stanowi, iż uchwała wspólników lub umowa spółki może określać, że członek zarządu jest powoływany przez radę nadzorczą po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego. Wówczas, może ona także określać szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu.

Analogiczne zmiany wprowadzone zostały w odniesieniu do spółki akcyjnej. Stosownie do § 5 dodanego do art. 368 KSH uchwała walnego zgromadzenia lub statut spółki może określać wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu. Natomiast nowy art. 368¹ KSH stanowi, że uchwała walnego zgromadzenia lub statut spółki może określać, że członek zarządu jest powoływany przez radę nadzorczą po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego. Z kolei założeniem nowo wprowadzonego art. 368¹ § 2 KSH jest przyznanie akcjonariuszom przez ustawodawcę uprawnienia do określenia szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego na stanowisko członka zarządu – mogą to bowiem zrobić w uchwale walnego zgromadzenia lub statucie spółki.

W art. 228¹ KSH w odniesieniu do sp. z o.o. (w odniesieniu do S.A. – art. 393¹ KSH) nowelizacja wprowadziła również zasady postępowania w zakresie rozporządzania składnikami aktywów trwałych. Zgodnie z nowymi przepisami uchwała zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) lub umowa (statut) spółki może określać zasady postępowania w zakresie rozporządzania składnikami aktywów trwałych lub dokonywania niektórych czynności prawnych.

Ustawa weszła w życie w dniu 1.1.2017 r.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców

Zmiany wprowadzane ustawą z dnia 16.12.2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz.U. z 2016 r., poz. 2255) odnoszą się do modyfikacji przepisów w zakresie (i) reprezentacji spółki; (ii) zwiększenia ochrony wspólników mniejszościowych; (iii) dnia dywidendy w spółce publicznej; (iv) sprzeczności interesów członków zarządu; (v) zmian w dokumencie akcji oraz (vi) dnia przekształcenia. Zmieniony został art. 205 § 3, 209, 236 § 1 i 2, 237, 328 § 2, 348 § 2-4, 373 § 3 , 377, 584¹ oraz dodano art. 236 § 1¹ KSH.

Nowelizacja przepisu art. 205 § 3 KSH oraz 373 § 3 KSH jest wynikiem wprowadzonych w Kodeksie Cywilnym (KC) zmian dotyczących prokury łącznej niewłaściwej. Ponieważ Ustawodawca dopuścił w KC ustanawianie prokurentów z zakresem umocowania obejmującym działanie łącznie z członkiem zarządu lub wspólnikiem spółki osobowej, zmiana ta musiała znaleźć swoje odzwierciedlenie także w KSH.

Nowelizacja przewiduje także modyfikację art. 236 KSH oraz 237 KSH na wzór analogicznych rozwiązań obowiązujących na gruncie S.A. Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisu art. 236 § 1 KSH – wspólnicy uprawnieni do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników mogą równolegle domagać się umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia.

Modyfikacje przepisu art. 348 § 4 KSH dotyczą ustalenia przez zwyczajne walne zgromadzenie spółki publicznej dnia dywidendy oraz terminu wypłaty dywidendy. Ustawa zakłada, iż dzień dywidendy w spółce publicznej może być wyznaczony na dzień przypadający nie wcześniej niż 5 dni i nie później niż 3 miesiące od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. Natomiast termin wypłaty dywidendy może być wyznaczony w okresie kolejnych 3 miesięcy, licząc od dnia dywidendy.

Zmiana art. 209 KSH w odniesieniu do sp. z o.o. i odpowiadającego mu art. 377 KSH w stosunku do S.A. polega na rozszerzeniu istniejącego już obowiązku członka zarządu wstrzymania się od udziału w rozstrzyganiu spraw, co do których zaistnieje sprzeczność interesów spółki z interesami tego członka zarządu o konieczność ujawnienia zaistniałej sprzeczności, tj. zgodnie z nowymi regulacjami nie wystarczy, że członek zarządu wstrzyma się z rozstrzyganiem spraw powołując się na bliżej nieokreśloną sprzeczność interesów, ale także powinien ujawnić jej przyczyny.

Ustawodawca wprowadził również zmianę brzmienia art. 328 § 2 KSH poprzez usunięcie obowiązku opatrywania dokumentów akcji pieczęcią spółki. Wreszcie, zmodyfikowane zostało również brzmienie przepisu art. 584¹ KSH. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu do rejestru (dzień przekształcenia).

Ustawa weszła w życie w dniu 1.1.2017 r.

Więcej informacji na temat zmian w KSH wprowadzanych ustawą z dnia 16.12.2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców znajduje się na naszym blogu we wcześniejszym wpisie.

Opracowywane projekty

Na zakończenie warto wskazać iż bardzo istotne zmiany, wręcz „rewolucję” w funkcjonowaniu spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych przewiduje projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (wersja projektu ustawy z dnia 20.1.2017 r., numer UD117 w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów).

Projekt ustawy zakłada zamianę papierowej formy dokumentu akcji na okaziciela i akcji imiennych na formę zapisu w systemie teleinformatycznym. W uzasadnieniu wskazano, iż zaproponowane zmiany są niezbędne ze względu na konieczność zwiększenia przejrzystości oraz efektywności wymiany informacji w sprawach podatkowych.

Należy jednak zwrócić uwagę, iż nowelizacja nie przewiduje uchylenia przepisów dotyczących akcji na okaziciela, a jedynie ich dematerializację. W konsekwencji, ograniczona zostanie obecnie istniejąca anonimowość akcjonariuszy i brak możliwości określenia faktycznego składu akcjonariatu spółki nie tylko przez jej zarząd, ale także przez samych akcjonariuszy. W razie woli zachowania akcji w postaci dokumentowej (niezdematerializowanej) projektodawca postuluje również wprowadzenie obowiązku przekształcenia akcji na okaziciela na akcje imienne.

Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje ponadto wprowadzenie rejestru akcjonariuszy, który także ma przyczynić się do ograniczenia anonimowości akcjonariuszy, bowiem ujawniane będą w nim prawa z akcji niemających formy dokumentu.

Więcej informacji na temat zmian zaproponowanych w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej znajduje się na naszym blogu we wcześniejszym wpisie.

Współautorką wpisu jest Magdalena Niegierewicz.