1 października 2023 r. to dzień, w którym weszły w życie długo zapowiadane i szeroko komentowane przepisy dużej nowelizacji Kodeksu Karnego.
Przypomnijmy, że do głównych założeń nowelizacji Kodeksu Karnego, o której informowaliśmy Państwa na łamach Bloga należą m.in.:
- nowe typy przestępstw gospodarczych i finansowych, zakładające obostrzenie odpowiedzialności karnej za niektóre przestępstwa przeciwko mieniu, w tym m.in. przywłaszczenie, kradzież czy zniszczenie mienia ruchomego;
- ogólne zaostrzenie odpowiedzialności karnej w stosunku do wszystkich przestępstw poprzez wprowadzenie nowego modelu systemu wymierzania kar, w tym m. in. wydłużenie maksymalnego okresu kary pozbawienia wolności do 30 lat czy możliwość orzeczenia kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości przedterminowego zwolnienia;
- zaostrzenie odpowiedzialności także w przypadku stosowania kar wolnościowych – podwyższono bowiem dolną granicę grzywny oraz kary ograniczenia wolności.
Nowelizacja wprowadza także zupełnie nowe typy czynów zabronionych. Jednym z nowo danych przestępstw jest art. 244c KK, służący według zamierzeń ustawodawcy, zabezpieczeniu prawidłowej realizacji orzeczonego środka kompensacyjnego[1].
Na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów, przewidywano jedynie kary za niezastosowanie się do orzeczonych środków karnych. Zgodnie z obowiązującymi art. 244 KK, 244a KK oraz 244b KK za złamanie zakazu prowadzenia pojazdów, wstępu na imprezę masową czy wykonywania określonego zawodu grozi odpowiedzialność karna z zagrożeniem kary więzienia.
Zgodnie z wprowadzonym art. 244c KK, uchylanie się od zapłaty orzeczonego obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia, i nawiązki będzie stanowić czyn zabroniony. Pokrzywdzony, na rzecz którego orzeczono rekompensatę w ramach postępowania karnego, będzie miał możliwość złożenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa przez skazanego.
Sankcja grożąca sprawcy za uchylenie się od wykonania środka kompensacyjnego wynosi od 3 miesięcy do 5 lat kary pozbawienia wolności. Wymogiem, koniecznym do wszczęcia postepowania, jest wniosek o ściganie pochodzący od osoby pokrzywdzonej.
Co jednak istotne, zgodnie z art. 244c § 2 znowelizowanego Kodeksu Karnego sprawca ww. przestępstwa będzie mógł uchylić się od odpowiedzialności karnej, jeżeli wykazując czynny żal, wykona w całości orzeczony wobec niego środek kompensacyjny, nie później jednak niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Wprowadzenie do Kodeksu karnego opisanego przestępstwa może mieć istotny wpływ w zakresie wyboru ścieżki dochodzenia obowiązku naprawienia szkody. Dochodzenie roszczeń będących wynikiem popełnienia czynu zabronionego na gruncie postępowania karnego, stało się korzystniejsze, aniżeli ma to miejsce w przypadku postępowania cywilnego. Trzeba bowiem zauważyć, że przestępstwem nie jest obecnie niewykonanie wyroku sądu cywilnego, ale sądu karnego zobowiązującego skazanego do naprawienia szkody, zapłaty zadośćuczynienia lub nawiązki, już tak. W konsekwencji, osoby dochodzące roszczeń w toku postępowań cywilnych mają obecnie zapewnioną słabszą ochronę prawną od osób, które dochodzą roszczeń finansowych na gruncie postępowania karnego. Niewątpliwie, w obecnym stanie prawnym, może to prowadzić do większego zainteresowania dochodzeniem roszczeń w ramach postępowania karnego i swoistego przymuszania dłużników do realizacji spoczywających na nich obowiązków finansowych przy wykorzystaniu reżimu odpowiedzialności karnej.
Autorami wpisu są adwokat Marcin Olchowicz, Partner kierujący praktyką White Collar, Compliance i Postępowań Sankcyjnych w Kancelarii RKKW oraz apl. adw. Dominik Pyka, Junior Associate, Departament White Collar, Compliance i Postępowań Sankcyjnych.
[1] I. Zgoliński [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek
