Zgodnie z art. 373 ustawy Prawo upadłościowe z dnia 28.02.2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) (dalej jako ,,PrU”) sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa (i) prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz (ii) pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia (co w ogólności należy rozumieć jako zakaz prowadzenia działalności gospodarczej), osoby, która ze swojej winy m.in. będąc do tego zobowiązana nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku w tym terminie.
Postępowanie w sprawach orzekania zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wszczyna się wyłącznie na wniosek wierzyciela, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego, syndyka, prokuratora, a także Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisji Nadzoru Finansowego.
W tym zakresie pojawia się jednak pytanie czy uprawnionym do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem jest także wierzyciel, którego wierzytelność powstała w czasie, gdy członek zarządu nie piastował już funkcji w danym organie?
Wskazany wyżej problem stanowił przedmiot zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu, rozstrzygniętego w uchwale z dnia 28.09.2016 r., sygn. akt III CZP 48/16. W stanie faktycznym wskazanej sprawy z wnioskiem o wszczęcie postępowania o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wystąpił wierzyciel, którego wierzytelność zarówno powstała jak i stała się wymagalna prawie rok od momentu zaprzestania sprawowania funkcji w zarządzie przez osobę, względem której zakaz miał zostać orzeczony. Na tle tej sprawy zarysował się więc problem związany z legitymacją wierzyciela do złożenia przedmiotowego wniosku.
W powołanej wyżej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że przepisy PrU dot. legitymacji do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie orzeczenia zakaz prowadzenia działalności gospodarczej nie warunkują legitymacji wierzyciela tym, aby jego wierzytelność istniała w chwili, w której osoba zobowiązana powinna była złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Chwila powstania wierzytelności nie ma więc wpływu na istnienie lub nie legitymacji do wystąpienia ze wskazanym wnioskiem.
Sąd Najwyższy podkreślił także, że przedmiotowe regulacje zmierzają do realizacji celu samego postępowania o orzeczenie wskazanego zakazu, jakim jest czasowe wyeliminowanie z obrotu gospodarczego nierzetelnego dłużnika lub nierzetelnych zarządców a nie do zaspokojenia indywidualnych interesów wierzycieli. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że ocena czy działania nierzetelnego dłużnika lub zarządców pokrzywdziły wierzyciela, dokonywana jest dopiero na etapie merytorycznego badania zasadności wniosku a nie w ramach weryfikacji legitymacji do jego złożenia. Sąd Najwyższy słusznie więc zauważył, że w przypadku przyjęcia odmiennego stanowiska należałoby uznać, że ocena legitymacji uzależniona jest od ustalenia okoliczności istotnych dla merytorycznego badania wniosku, takich jak: chwila powstania wierzytelności, czas pełnienia funkcji członka zarządu przez daną osobę, chwila zaktualizowania się obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i upływ terminu do jego złożenia.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy uznał, że wierzyciel, którego wierzytelność powstała już po zaprzestaniu pełnienia funkcji członka zarządu przez osobę, względem której zakaz miałby zostać orzeczony, z uwagi na brak dopełnienia obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, jest legitymowany do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
