Niniejszy wpis stanowi glosę do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13.01.2016 r. w sprawie o sygn. akt: V ACa 456/13.
Teza
„Wierzyciel, który nie wyegzekwował swojej wierzytelności od spółki, nie musi na zasadach ogólnych dowodzić wysokości doznanej wskutek tego szkody. Jako wystarczające uznaje się przedłożenie tytułu egzekucyjnego stwierdzającego istnienie zobowiązania spółki oraz wykazanie, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna”.
„Domniemaniami w świetle regulacji art. 299 KSH są objęte również: związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości oraz zawinienie przez członka zarządu niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Tak więc, uzyskanie tytułu wykonawczego i podjęcie próby jego realizacji jest niezbędną przesłanką skierowania roszczeń w oparciu o art. 299 KSH”.
Stan faktyczny sprawy
W omawianej sprawie Powód wniósł do Sądu Apelacyjnego o zasądzenie na jego rzecz od Pozwanego kwoty 734.948,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami, powołując się na wyrok zaoczny Sądu Okręgowego, w którym to zasądzono na rzecz Powoda wyżej wymienioną kwotę wraz z odsetkami ustawowymi od Spółki z o.o. (dalej jako: „Spółka”). Egzekucja przeciwko Spółce okazała się bezskuteczna i z tego względu została umorzona. Powód skierował na podstawie art. 299 KSH do Pozwanego, członka zarządu Spółki, wezwania do zapłaty, które również okazały się bezskuteczne.
Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa argumentując, że zarząd Spółki wypełnił wszystkie wymagania wynikające z art. 299 KSH, składając wniosek u upadłość Spółki. Tym samym Powód zakwestionował podstawy leżące u wydania przeciwko Spółce wyroku zaocznego.
Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo uznając za bezsporne, że w okresie powstania zobowiązania objętego wyrokiem Pozwany pełnił funkcję prezesa zarządu Spółki oraz że egzekucja przeciwko Spółce okazała się bezskuteczna, a zatem na podstawie art. 299 § 1 KSH Pozwany jest odpowiedzialny za jej zobowiązania, ponieważ nie wykazał, że we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Nie wykazał też pozostałych przesłanek egzoneracyjnych wymienionych w art. 299 § 1 KSH. Wniosek Pozwanego został zwrócony, a zgodnie z art. 130 § 2 KPC w zw. z art. 35 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (od 1.1.2016 r. obowiązuje ustawa Prawo upadłościowe), zwrócony wniosek nie wywołuje żadnych skutków związanych z wniesieniem pisma procesowego do sądu.
Ponadto Sąd Okręgowy stwierdził, że dla rozstrzygnięcia nie mają znaczenia zarzuty Pozwanego w stosunku do wydanego przeciwko Spółce wyroku zaocznego, ponieważ nie jest dopuszczalne badanie istnienia roszczenia stwierdzonego prawomocnym wyrokiem.
Pozwany złożył apelację argumentując, że Powód nie nabył wierzytelności, ponieważ w dniu jej sprzedaży Powodowi przez cedenta wierzytelność nie istniała, a Pozwany nie został o niej powiadomiony. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, wskazując w uzupełnieniu apelacji, że złożył sprzeciw od wyroku zaocznego i toczy się postępowanie zażaleniowe w związku z odrzuceniem sprzeciwu. Na mocy prawomocnego wyroku wyrok zaoczny Sądu Okręgowego przeciwko Spółce został utrzymany.
Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w części dotyczącej odsetek, ale w pozostałej części oddalił apelację stwierdzając jej bezzasadność – Powód wykazał przesłanki odpowiedzialności Pozwanego, z kolei Powód nie wykazał żadnej okoliczności egznoeracyjnej.
Komentarz Autorki
Zgodnie z art. 299 § 1 KSH w przypadku, w którym egzekucja przeciwko spółce okazuje się bezskuteczna, członkowie zarządu ponoszą solidarną odpowiedzialność za jej zobowiązania. Jednak na podstawie art. 299 § 2 KSH członek zarządu może uwolnić się o odpowiedzialności poprzez wykazanie, że „we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydane postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie układu wierzyciel nie poniósł szkody”.
Zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą dotyczącą art. 299 KSH wierzyciel, któremu nie udało się wyegzekwować wierzytelności od spółki, nie jest zobowiązany do dowodzenia na zasadach ogólnych wysokości doznanej szkody. Wystarczające jest przedłożenie tytułu egzekucyjnego, który stwierdza istnienie zobowiązania (jest to np. prawomocny wyrok czy nakaz zapłaty) oraz wykazanie bezskuteczności egzekucji. Mamy więc do czynienia z domniemaniem poniesienia szkody w wysokości niewyegzekwowanej wierzytelności wobec spółki (zob. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2008 r., sygn. III CZP 72/08 czy też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8.11.2008 r., sygn. III CSK 352/06).
W zakresie regulacji art. 299 KSH domniemaniem objęte są również (i) związek przyczynowy pomiędzy niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości a szkodą wierzyciela oraz (ii) wina członka zarządu w zakresie niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Z powyższych względów uzyskanie tytułu wykonawczego i próba jego realizacji są niezbędną przesłanką do kierowania roszczeń na podstawie art. 299 KSH.Ponadto należy zwrócić uwagę, że Pozwany nie wykazał ani żadnych przesłanek egzoneracyjnych mogących uwolnić go od odpowiedzialności, ani nie wskazał majątku Spółki, z którego można by przeprowadzić skuteczną egzekucję wierzytelności Powoda, dlatego też brak było podstaw do uwolnienia go od odpowiedzialności.Biorąc pod uwagę powyższe nie ulega wątpliwości, że Sąd Apelacyjny oddalając apelację jako bezzasadną dokonał trafnego rozstrzygnięcia – Powód wykazał przesłanki odpowiedzialności Pozwanego, przy czym nie zostały wykazane żadne przesłanki zwalniające Pozwanego z odpowiedzialności.
Jakie wnioski dla praktyki?
Komentowane orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach jest istotne dla praktyki w zakresie stwierdzania odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki w przypadku, kiedy egzekucja przeciwko majątkowi spółki okazuje się bezskuteczna. Wierzyciel nie jest zobowiązany do dowodzenia na zasadach ogólnych wysokości doznanej szkody – wystarczy przedłożenie tytułu egzekucyjnego oraz wykazanie bezskuteczności egzekucji.
W zakresie odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 KSH mamy więc do czynienia z trzema domniemaniami: (i) poniesienia przez wierzyciela szkody w wysokości niewyegzekwowanej wierzytelności wobec spółki; (ii) związku przyczynowego pomiędzy niezłożeniem we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości a szkodą wierzyciela; (iii) winy członka zarządu w zakresie niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
