Skutki niezgłoszenia zmiany umowy spółki z o.o. w terminie

Współautorem wpisu jest Konrad Oleszczuk.

W uchwale z 29.4.2022 r. (III CZP 75/22, Legalis) Sąd Najwyższy potwierdził, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia jej dokonania, nie wywołuje skutków prawnych (art. 256 § 3 w zw. z art. 169 § 1 KSH).

Uchwała została powzięta w następującym stanie faktycznym:

Sąd rejonowy oddalił wniosek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o wpis do rejestru ze względu na zgłoszenie zmiany umowy spółki po upływie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały w tym przedmiocie przez zgromadzenie wspólników.

Zdaniem sądu I instancji zgłoszenie do sądu rejestrowego zmiany umowy spółki nie może nastąpić po upływie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały, a zgłoszenie po upływie wskazanego terminu skutkuje koniecznością oddalenia wniosku.

Rozpoznający zażalenie spółki sąd okręgowy, w związku z powzięciem wątpliwości dotyczących odpowiedniego z mocy art. 256 § 3 stosowania art. 169 KSH do zmiany umowy spółki, zwrócił się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie czy stosowanie art. 169 KSH na podstawie odesłania w art. 256 § 3 KSH skutkuje bezskutecznością każdej zmiany umowy spółki niezależnie od jej przedmiotu, jeśli nie zostanie zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie 6 miesięcy od jej podjęcia

Sąd okręgowy zaznaczył, że w przedmiotowej sytuacji odesłanie do odpowiednio stosowanego art. 169 KSH może być wadliwe z punktu widzenia jasności prawa, bowiem przepis ten dotyczy innej dyspozycji i określa sankcję w postaci rozwiązania umowy spółki. Sankcja ta jest zatem adekwatna jedynie w przypadku zawiązania spółki, natomiast w odniesieniu do przypadku zmiany umowy spółki skutkuje koniecznością stosowania zabiegów interpretacyjnych. Zdaniem sądu okręgowego racjonalny ustawodawca zakreślając termin prekluzyjny na zgłaszanie do rejestru wszelkich zmian umowy spółki uczyniłby to w sposób jasny, a nie poprzez odsyłanie do przepisu przewidującego dyspozycję niemającą zastosowania do zmiany umowy spółki ani wprost, ani odpowiednio.

Komentarz praktyczny

Zgodnie z art. 255 § 1 KSH zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru. W świetle zaś art. 169 w zw. z art. 256 § 3 KSH uchwała o zmianie umowy spółki powinna być zgłoszona do sądu rejestrowego przed upływem sześciu miesięcy od dnia jej powzięcia. Jak wskazuje się w literaturze i orzecznictwie warunkiem sine qua non dokonania zmiany umowy spółki z o.o. jest:

1) powzięcie przez zgromadzenie wspólników stosownej uchwały oraz

2) konstytutywny wpis do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego[1].

Należy przy tym odnotować, że literaturze prezentowane jest także stanowisko, według którego sześciomiesięczny termin odnosi się jedynie do zmiany umowy polegającej na podwyższeniu kapitału, natomiast każda inna zmiana powinna być zgłoszona terminie siedmiu dni od dnia powzięcia uchwały wspólników w tym przedmiocie[2]. Pogląd ten nie zasługuje jednak na aprobatę choćby z tego względu, że art. 256 § 1 KSH nie różnicuje zmian umowy spółki na te dotyczące podwyższenia kapitału zakładowego i pozostałe. Dlatego też systemowo nie można akceptować sytuacji, w której z tej samej normy prawnej wywodzi się różne terminy, a w konsekwencji też różne skutki prawne.

Jeśli chodzi o skutki przekroczenia sześciomiesięcznego terminu na dokonanie zgłoszenia, to trafnie ujął je Sąd Najwyższy w wyroku z 28.2.2017 r., I CSK 127/16 (OSNC nr 1/2018, poz. 8), wskazując m.in.: „Należy zgodzić się z poglądem, że wskazany wpis do rejestru stanowi conditionem iuris, zatem przed jego dokonaniem nie następuje zmiana stosunku prawnego spółki”. W doktrynie zaś przyjmuje się, że jeżeli zmiana umowy spółki nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały albo jeżeli postanowienie sądu rejestrowego o odmowie wpisu stało się prawomocne, to uchwała ta traci moc, a więc staje się bezskuteczna^[3].

Sąd Najwyższy w glosowanej uchwale podzielił to stanowisko. Jednocześnie wyjaśnił, że sankcja przewidziana w art. 169 § 1 KSH, tj. rozwiązanie umowy spółki, nie może znaleźć zastosowania wprost do niezgłoszenia zmian w umowie spółki, gdyż byłaby nieproporcjonalna i nieracjonalna. Zdaniem Sądu Najwyższego naruszenie terminu z art. 169 § 1 KSH nie powoduje bezwzględnej nieważności umowy spółki, a przewidziana tam sankcja ma skutek ex nunc (umowa spółki staje się wadliwa dopiero w następstwie braku realizacji obowiązku rejestrowego). Uwzględniając charakter tej sankcji, jak również bezpieczeństwo obrotu prawnego, Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że sankcją za uchybienie sześciomiesięcznego terminu na zgłoszenie uchwały o zmianie umowy spółki do rejestru przedsiębiorców jest jej bezskuteczność.

Warto przy tym zaznaczyć, że sześciomiesięczny termin na dokonanie zgłoszenia uchwały jest terminem zawitym prawa materialnego[4], wobec czego jego bieg nie może zostać przerwany, gdyż do terminów zawitych nie stosuje się przepisów o przerwie biegu terminu przedawnienia (art. 123 § 1 KC)^[5]. Upływ zaś terminu zawitego sąd orzekający w sprawie powinien uwzględnić z urzędu^[6]. Oznacza to, że sąd rejestrowy jest obowiązany do zbadania, czy przy zgłoszeniu uchwały o zmianie umowy spółki nie doszło do przekroczenia terminu z art. 169 w zw. z art. 256 § 3 KSH.

Komentowana uchwała Sądu Najwyższego ma istotne znaczenie dla obrotu, bowiem przesądza o tym, że spółka ani osoby trzecie nie mogą wywodzić skutków prawnych z niezgłoszonej do rejestru umowy spółki oraz dla członków zarządu, jeśli bowiem nie dopełnią oni obowiązku zgłoszenia do rejestru uchwały o zmianie umowy spółki w terminie, to będą mogli ponosić odpowiedzialność korporacyjną, a w razie powstania szkody – także odpowiedzialność cywilnoprawną.

***

Autorami wpisu są adwokat Piotr Letolc, Partner w Kancelarii RKKW oraz radca prawny Konrad Oleszczuk, Counsel w Kancelarii RKKW.

[1] R. Potrzeszcz, J.P. Naworski [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, pod red. T. Siemiątkowskiego, Warszawa 2012, kom. do art. 431; postanowienie SN z 19.10.2016 r., V CSK 63/16, Legalis; postanowienie SN z 15.3.2007 r., II CSK 529/06, Legalis.

[2] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, A. Herbet, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. T. II, Warszawa 2014.

[3] Por. M. Rodzynkiewicz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. VII, LEX 2018, kom. do art. 256; A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, Lex/el 2023, kom. do art. 256; K. Kopaczyńska-Pieczniak [w:] Kodeks spółek handlowych. T. II. Komentarz do art. 151–300, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2018, kom. do art. 256.

[4] K. Kopaczyńska-Pieczniak [w:] Kodeks… T. II, pod red. A. Kidyby, op. cit., kom. do art. 256.

[5] Wyrok SN z 21.7.2016 r., II CSK 575/15, OSNC Nr 4/2017, poz. 49.

[6] Por. wyrok SN z 7.11.2014 r., IV CSK 77/14, OSNC Nr 11/2015, poz. 131; wyrok SA w Warszawie z 21.8.2018 r., VII AGa 881/18, Legalis. Por. też M. Safjan [w:] Kodeks cywilny. T. I. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2015, s. 303; S. Dmowski, R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Księga pierwsza, pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2014, s. 549.