Instytucja użytkowania wieczystego, istniejąca na gruncie prawa polskiego od 1961 r. i polegająca na oddaniu w użytkowanie nieruchomości gruntowej będącej własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego osobie fizycznej lub prawnej na czas określony, zwykle 99 lat, zmierza ku swojemu końcowi. Aktualnie trwają końcowe prace nad ustawą o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (dalej: „Ustawa”). Na dzień dzisiejszy Ustawa oczekuje na podpis Prezydenta.
Ustawa ma na celu wsparcie użytkowników wieczystych w uzyskaniu prawa własności nieruchomości gruntowej wykorzystywanej na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Jest to pierwszy etap rządowego planu całkowitej likwidacji użytkowania wieczystego, do którego realizacji wymagana jest jednak zgoda Komisji Europejskiej. Rozwiązanie to ma objąć ponad 2,5 mln obywateli.
Zgodnie z art. 1 Ustawy, z dniem 01.01.2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe z mocy prawa przekształci się w prawo własności tych gruntów. Grunty zabudowane na cele mieszkaniowe, to zgodnie z Ustawą nieruchomości zabudowane wyłącznie budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi oraz mieszkalnymi wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne. W przypadku współużytkowania wieczystego gruntu, wielkość udziałów we współwłasności gruntu będzie odpowiadać wielkość udziału we współużytkowaniu wieczystym, a obiekty budowlane i urządzenia budowlane położone na gruncie staną się z dniem przekształcenia częścią składową gruntu. Obciążenia użytkowania wieczystego staną się obciążeniami nieruchomości, a obciążenia udziałów we współużytkowaniu wieczystym gruntu staną się obciążeniami udziałów we współwłasności nieruchomości. Z kolei prawa związane z użytkowaniem wieczystym przekształcą się w prawa związane z własnością nieruchomości.
Z uwagi na powyższe zmiany od 01.01.2019 r. nie będzie można ustanawiać nowych praw użytkowania wieczystego na cele mieszkaniowe.
Podstawę ujawnienia prawa własności gruntu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów i budynków stanowić będzie zaświadczenie potwierdzające przekształcenie. Zaświadczenie to będzie wydawane, w zależności od przewłaszczanego gruntu, przez starostę, dyrektora oddziału terenowego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa lub dyrektora regionalnego Agencji Mienia Wojskowego, wójta, zarząd powiatu albo zarząd województwa lub też dyrektora Zarządu Zasobów Mieszkaniowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Nowy właściciel gruntu zobowiązany będzie wnosić przez 20 lat od dnia przekształcenia opłatę na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu. Opłata ta będzie odpowiadać opłacie rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałaby w dniu przekształcenia. W każdym czasie trwania obowiązku wnoszenia opłaty właściciel gruntu będzie mógł zgłosić właściwemu organowi na piśmie zamiar jednorazowego wniesienia opłaty w kwocie pozostającej do spłaty, która będzie odpowiadała iloczynowi wysokości opłaty obowiązującej w roku, w którym zgłoszono zamiar wniesienia opłaty jednorazowej oraz liczby lat pozostałych do upływu dwudziestoletniego okresu.
Ponadto, jeśli opłata zostanie wniesiona jednorazowo, Ustawa przewiduje wysokie bonifikaty:
- 60 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w roku, w którym nastąpiło przekształcenie,
- 50 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w drugim roku po przekształceniu,
- 40 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w trzecim roku po przekształceniu,
- 30 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w czwartym roku po przekształceniu,
- 20 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w piątym roku po przekształceniu,
- 10 % bonifikaty, jeśli jednorazowa opłata zostanie uiszczona w szóstym roku po przekształceniu.
Warto zauważyć, iż Ustawa wskazuje podmioty, które są zwolnione z wnoszenia opłaty za przekształcenie. Są nimi parki narodowe, a także osoby fizyczne lub ich spadkobiercy oraz spółdzielnie mieszkaniowe, w przypadku gdy wniosły jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego lub uzyskały użytkowanie wieczyste na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy lub innych tytułach prawnych, w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa przed dniem 05.12.1990 r.
