Joanna Czekaj, aplikant adwokacki w Kancelarii RKKW oraz Damian Staszewski, prawnik w Kancelarii RKKW
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r., sygn. akt: III CSK 34/14: „Niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.” Powyższe może rodzić uzasadnione wątpliwości co do zasad konstruowania w statutach niektórych spółek kapitałowych postanowień dotyczących zasad reprezentacji tych podmiotów.
Nierzadko w statutach/umowach spółek spotyka się bowiem postanowienia o następującej treści, „do składania oświadczeń i podpisywania w imieniu Spółki wymaganie jest współdziałanie dwóch członków Zarządu albo jednego członka Zarządu łącznie z prokurentem” lub podobne, nie wskazujące wprost na możliwość samodzielnego działania prokurenta.
Uważna lektura uzasadnienia do wskazanej powyżej uchwały prowadzi do wniosku, że intencją Sądu Najwyższego było wyeliminowanie z obrotu prawnego możliwości udzielania tzw. prokury łącznej mieszanej, polegającej na udzieleniu prokury łącznej jednemu prokurentowi, który – aby skutecznie działać – musi podejmować czynności wraz z członkiem zarządu danej spółki. W uzasadnieniu do ww. uchwały wskazano bowiem, że w polskim systemie prawnym są tylko trzy rodzaje prokury: samoistna, łączna i oddziałowa, przy czym prokura łączna to prokura udzielona co najmniej dwóm prokurentom (a nie prokurentowi, który musi działać z członkiem zarządu). Wskazano przy tym, że „Możliwość kształtowania zasad reprezentacji spółki przez ustanawianie innego rodzaju prokury niż ten, który przewidziany jest w ustawie, na podstawie oświadczenia woli zarządu, wykracza wyraźnie poza zasady reprezentowania spółki mające swoją źródło w art. 38 k.c.”
Nie wyklucza to natomiast możliwości reprezentacji mieszanej w spółce, dla której podstawę stanowi art. 205 lub 373 Kodeksu spółek handlowych. W przepisach tych wyraźnie przewiduje się, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, do skutecznego złożenia oświadczenia woli za spółkę, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, wystarczy złożenie oświadczenia woli przez członka zarządu i prokurenta.
Na podstawie powyższych argumentów, Sąd Najwyższy uznał, że „nie jest dopuszczalny wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu. Brak podstaw dla ustanowienia takiej prokury, gdyż nie przewidują jej przepisy k.c. o prokurze, a ponadto taka prokura byłaby sprzeczna z podstawową zasadą reprezentacji osób prawnych, określoną w art. 38 k.c. Mając powyższe na względzie należy uznać, że wpisy w Krajowym Rejestrze Sądowym prokury jednoosobowej określanej jako prokura łączna z członkiem zarządu, powinny zostać wykreślone”.
W świetle powyższego należy uznać, że najczęściej stosowane postanowienia statutów/umów (według przykładu wskazanego powyżej), dotyczące zasady reprezentowania spółek nie powinny wymagać zmiany, bowiem zawierają one jedynie dopuszczalną na gruncie Kodeksu spółek handlowych zasadę reprezentacji łącznej spółki: członek zarządu z prokurentem. W świetle treści uzasadnienia omawianej uchwały, należy jednocześnie wskazać, że zmiany wymagać mogą takie postanowienia, które dopuszczają wprost udzielanie prokury łącznej mieszanej, którą Sąd Najwyższy wykluczył.
Na zakończenie należy wskazać, że zgodnie z analizowaną uchwałą Sądu Najwyższego, „przyjęta wykładnia przepisów o prokurze i reprezentacji spółki kapitałowej nie ma zastosowania do oceny skutków czynności prawnych dokonanych przez ustanowionych niezgodnie z nią prokurentów” – obowiązuje ona na przyszłość, od chwili jej podjęcia.
