W wyroku z dnia 9 października 2014 r. w sprawie o sygn. IV CSK 29/14 Sąd Najwyższy wypowiedział się w przedmiocie konstrukcji występujących powszechnie w obrocie transakcjach M&A tzw. umów o świadczenie przez osobę trzecią, na mocy których dłużnik (gwarant, przyrzekający) zobowiązuje się na podstawie art. 391 Kodeksu cywilnego względem wierzyciela (beneficjenta), że osoba trzecia (niepozostająca stroną umowy zawartej pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem) zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie.
Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że celem zobowiązania gwarancyjnego z art. 391 Kodeksu cywilnego jest wykreowanie gwarancyjnej odpowiedzialności dłużnika (gwaranta) względem wierzyciela (beneficjenta) za wykonanie zobowiązań osoby trzeciej (niepozostająca stroną umowy zawartej pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem) objętych przedmiotem istniejącego stosunku prawnego pomiędzy tą osobą trzecią a dłużnikiem lub wierzycielem. Ważność zobowiązania gwarancyjnego z art. 391 Kodeksu cywilnego zależy więc od istnienia stosunku zobowiązaniowego podstawowego, istniejącego pomiędzy osobą trzecią a dłużnikiem lub wierzycielem, który zobowiązanie gwarancyjne zabezpiecza. Innymi słowy, zdaniem Sądu Najwyższego niemożliwe jest wykreowanie zobowiązania gwarancyjnego dotyczącego zachowań osób trzecich, których nie łączy stosunek prawny z dłużnikiem (gwarantem) ani wierzycielem.
Powyższy pogląd Sąd Najwyższy uzasadnił tym, że próba stworzenia zobowiązania gwarancyjnego dotyczącego zachowań osób trzecich, których nie łączy stosunek prawny z dłużnikiem (gwarantem) ani wierzycielem, jest sprzeczna z naturą zobowiązania wynikającego z art. 391 Kodeksu cywilnego.
Omawiane orzeczenie Sądu Najwyższego wzbudziło sporo kontrowersji. Jego tezy spotkały się zarówno z aprobatą (glosa J. Kraussa opubl. w Glosa 3/2015, str. 47 i nast.), jak i z krytyką (glosa J. Jastrzębskiego opubl. w Glosa 2/2015, str. 19 i nast.).
Wnioski praktyczne:
Omawiany wyrok ma istotne znaczenie dla praktyki transakcyjnej M&A. W celu uniknięcia ryzyka prawnego związanego z wykładnią art. 391 Kodeksu cywilnego przyjętą przez Sąd Najwyższy, konstruując zobowiązanie gwarancyjne po stronie dłużnika (gwaranta), należy przede wszystkim pamiętać o skonstruowaniu zobowiązania podstawowego po stronie osoby trzeciej, które zobowiązanie gwarancyjne ma zabezpieczać. Zaciągnięcie zobowiązania przez osobę trzecią względem dłużnika (gwaranta) lub wierzyciela (beneficjenta) może nastąpić na wszelkie możliwe sposoby, w tym w szczególności poprzez zawarcie umowy lub złożenie jednostronnego oświadczenia woli określającego jej obowiązki.
Autorem wpisu jest radca prawny Mariusz Pniewski.
