Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne

Już co najmniej kilkadziesiąt podmiotów złożyło oświadczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu, zwanego uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym, stanowiącym znane dłużnikom postępowanie o zatwierdzenie układu ze zmianami wynikającymi z niedawno uchwalonych przepisów ustawy z dnia 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. z 2020 r., poz. 1086), znanej również jako Tarcza 4.0. Podkreślenia wymaga, że nowy rodzaj postępowania ma charakter tymczasowy. Warto poznać bliżej tę instytucję, która w założeniach ustawodawcy ma być jednym z narzędzi skutecznej ochrony polskich przedsiębiorców przed skutkami zamrożenia gospodarki z uwagi na COVID-19 i potencjalnym kryzysem gospodarczym.

Nowy rodzaj postępowania jest dostępny dla wszystkich podmiotów, do których stosuje się przepisy Prawa restrukturyzacyjnego, które są niewypłacalne bądź zagrożone niewypłacalnością. Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne zawiera w sobie elementy postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego i postępowania sanacyjnego, które są dobrze znane z przepisów ustawy – Prawo restrukturyzacyjne.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA

Etap 1 – Zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym – nadzorcą układu

W pierwszej kolejności podmiot, który chce skorzystać z tej drogi restrukturyzacji jest zobowiązany do zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie realizował funkcję nadzorcy układu. Zgodnie z treścią art. 210 Prawa restrukturyzacyjnego, który stosuje się do tego postępowania odpowiednio, w zakres umowy z doradcą restrukturyzacyjnym wchodzi przede wszystkim przygotowanie propozycji układowych, przeprowadzenie samodzielnego zbierania głosów oraz złożenie wniosku o zatwierdzenie układu.

Etap 2 – Dokonanie obwieszczenia o otwarciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i otwarcie postępowania

Do dnia 30.06.2021 r. podmiot, który zawarł umowę z doradcą restrukturyzacyjnym może obwieścić o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu prowadzonego w oparciu o przepisy Prawa restrukturyzacyjnego ze zmianami wynikającymi z przepisów Tarczy 4.0. Obwieszczenie zawiera:

• imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę,
• miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika,
• adres oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację dłużnika,
• oświadczenie o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu,
• imię i nazwisko nadzorcy układu albo nazwę spółki handlowej będącej nadzorcą układu oraz odpowiednio numer licencji nadzorcy układu albo numer spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym,
• wskazanie dnia układowego.

Warto podkreślić, że zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 Tarczy 4.0. każdy z podmiotów uprawnionych do skorzystania z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, może dokonać obwieszczenia o otwarciu postępowania tylko jeden raz. Z dniem dokonania obwieszczenia następuje otwarcie postępowania. O dokonaniu obwieszczenia nadzorca układu zawiadamia właściwy sąd w terminie 3 dni od dnia obwieszczenia.

Etap 3 – Przygotowanie propozycji układowych, zbieranie głosów bądź przeprowadzenie zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem

Podjęcie decyzji przez wierzycieli w toku postępowania przewidzianego w przepisach Tarczy 4.0. może przyjąć dwie formy: zbierania głosów na piśmie od wierzycieli (art. 212 Prawa restrukturyzacyjnego) bądź poprzez zgromadzenie wierzycieli zwołane przez nadzorcę układu, który jest przewodniczącym tego zgromadzenia.

Warto jednak mieć na względzie, że Ustawodawca dopuścił możliwość przeprowadzenia zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, przy czym obejmuje to transmisję zgromadzenia w czasie rzeczywistym, możliwość wypowiadania się przez wierzycieli w trakcie obrad zgromadzenia i oddanie głosu.

Uchwała o przyjęciu układu zapada większością głosujących wierzycieli, mających co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom.

Etap 4 – Złożenie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, orzeczenie w sprawie, wykonanie układu

Ostatnim z etapów tej procedury jest złożenie przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu do właściwego sądu. Przepisy Tarczy 4.0. przewidują, że jeżeli w terminie 4 miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia nie wpłynie do sądu wniosek o zatwierdzenie układu – postępowanie z mocy prawa umarza się. Na wniosek dłużnika, wierzyciela lub innej osoby mającej interes prawny sąd wyda postanowienie stwierdzające umorzenie postępowania z mocy prawa.

Sąd wydaje postanowienie o zatwierdzenie układu w terminie 2 tygodni. Ustawodawca przewidział, że w terminie złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie zatwierdzenia układu, który wynosi 14 dni, lub w terminie 7 dni od dnia umorzenia postępowania po złożeniu wniosku o zatwierdzenie układu, dłużnik może złożyć uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego (art. 328 Prawa restrukturyzacyjnego) lub uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości (art. 334 Prawa restrukturyzacyjnego)

KWESTIE DODATKOWE

Ochrona majątku dłużnika przed egzekucją

Jednym z głównych profitów skorzystania z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego jest ochrona majątku dłużnika przed egzekucją, znana m.in. z postępowania sanacyjnego. Z dniem otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego (obwieszczenia o otwarciu postępowania):

1. postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz dotyczące wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo, o których mowa w art. 17 Tarczy 4.0.[1], wszczęte przed dniem otwarcia postępowania, ulega zawieszeniu z mocy prawa;
2. wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności, o której mowa w art. 17 Tarczy 4.0., jest niedopuszczalne;
3. stosuje się odpowiednio przepisy art. 252 (niedopuszczalność spełniania świadczeń z wierzytelności objętych układem), art. 253 (niedopuszczalność dokonywania potrąceń wzajemnych między wierzycielem i dłużnikiem) oraz art. 256 (niedopuszczalność wypowiedzenia umowy dzierżawy, najmu lokalu lub nieruchomości, w której prowadzone jest przedsiębiorstwo dłużnika) Prawa restrukturyzacyjnego.

Uchylenie skutków obwieszczenia o otwarciu postępowania; dokonanie obwieszczenia w złej wierze

Ustawodawca przewidział możliwość uchylenia skutków dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania. Zgodnie bowiem z treścią art. 18 Tarczy 4.0. z wnioskiem do sądu o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia może wystąpić wierzyciel, dłużnik lub nadzorca układu. Wnioskodawca będzie jednak musiał wykazać, że skutki obwieszczenia prowadzą do pokrzywdzenia wierzycieli, przy czym sąd przed wydaniem postanowienia może wysłuchać dłużnika, wierzyciela i nadzorcę układu. Nadzorca układu jest zobowiązany do obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o uchyleniu skutków obwieszczenia o otwarciu postępowania.

Dodatkowo, w przypadku dokonania przez dłużnika obwieszczenia o otwarciu postępowania w złej wierze, wierzycielowi, a także osobie trzeciej, przysługuje roszczenie o naprawienie szkody.

Zarząd nad majątkiem

Dłużnik w ramach tego postępowania zachowuje zarząd nad majątkiem. Ustawodawca przewidział, że dłużnik może podejmować decyzje co do majątku w zakresie zwykłego zarządu, jednakże na czynności przekraczające zwykły zarząd jest zobowiązany uzyskać zgodę nadzorcy układu. Brak takiej zgody skutkuje nieważnością dokonanej czynności.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne a odpowiedzialność z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie

Okolicznością, która w każdym przypadku powstania stanu niewypłacalności jest rozpatrywana przez zarządzających jest ich odpowiedzialność z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w przewidzianym do tego ustawowym terminie, względnie doprowadzenie w tym samym terminie do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego czy zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu. W art. 25 Tarczy 4.0. przewidziano, że odpowiedzialność za:

1. szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie określonym w art. 21 ust. 1 lub 2a Prawa Upadłościowego;
2. zobowiązania spółki, o których mowa w art. 299 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych;
3. zaległości podatkowe, o których mowa w art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,

jest wyłączona również w sytuacji, gdy osoby które ponoszą odpowiedzialność z powyższych tytułów wykażą, że w terminie przewidzianym w przepisach Prawa upadłościowego (30 dni), dokonano obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu i dodatkowo, że w tym postępowaniu doszło do prawomocnego zatwierdzenie układu, lub że w następstwie niezatwierdzenia układu doszło do złożenia uproszczonego wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego lub wniosku o ogłoszenie upadłości, lub że w terminie 7 dni od umorzenia postępowania dłużnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości lub wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Nie można również zapominać, że przepisy poprzednich Tarcz wprowadziły zawieszenie terminów do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dla dłużników, którzy popadli w stan niewypłacalności z powodu COVID-19. W tym zakresie zachęcam do zapoznania się wpisem pt. Wniosek o ogłoszenie upadłości w późniejszym terminie.

Możliwości uzyskania finansowania na wykonanie układu / zaspokajanie kosztów postępowania

Zgodnie z treścią art. 22 ust. 2 i 3 Tarczy 4.0. nadzorca układu w celu umożliwienia dłużnikowi realizacji postanowień układu lub na potrzeby bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu może wyrazić zgodę na: (i) zawarcie umowy kredytu lub pożyczki lub (ii) obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem, lub (iii) przeniesienie własności rzeczy lub prawa na zabezpieczenie wierzytelności nieobjętej układem, lub (iv) obciążenie składników masy układowej innymi prawami. Nadzorca udzieli zgody, jeżeli zostało zagwarantowane, że środki zostaną przekazane dłużnikowi i wykorzystane dla umożliwienia realizacji planu restrukturyzacji, a ustanowione zabezpieczenie jest adekwatne do udzielonego kredytu lub pożyczki.

W przypadku niepowodzenia postępowania (ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania sanacyjnego), czynności nie mogą być uznane za bezskuteczne wobec masy upadłości lub masy sanacyjnej, jeżeli nadzorca układu wyraził na nie zgodę, informacja o tych czynnościach była zawarta we wniosku o zatwierdzenie układu i został on prawomocnie zatwierdzony przez sąd.

Wysokość wynagrodzenia nadzorcy układu

Tarcza 4.0. wprowadza ograniczenia dotyczące wysokości wynagrodzenia nadzorcy układu za realizację obowiązków w ramach uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego.

Generalną zasadą jest, że w przypadku mikro i małych przedsiębiorców wynagrodzenie nie może przekroczyć 15% kwoty przeznaczonej dla wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu. Wprowadzono również dalsze ograniczenie, bowiem jeżeli kwota przeznaczona dla wierzycieli przekroczy 100 000 zł, wynagrodzenie od kwoty przewyższającej 100 000 zł nie może przekroczyć równowartości 3% kwoty przeznaczonej dla wierzycieli. Natomiast w przypadku kwoty przeznaczonej dla wierzycieli która wynosi ponad 500 000 zł, wynagrodzenie od kwoty przewyższającej tę wartość nie może przekraczać równowartości 1% kwoty przeznaczonej dla wierzycieli.

Jeżeli natomiast nastąpiła prawomocna odmowa zatwierdzenia układu lub prawomocnie umorzono postępowanie, wynagrodzenie nadzorcy układu nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W chwili obecnej jest to kwota 10.926,14 zł[2].

Podsumowanie

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne może okazać się ogromnym sukcesem, gdyż łączy odformalizowane postępowanie o zatwierdzenie układu z dobrodziejstwami wynikającymi z bardziej skomplikowanych postępowań: sanacyjnego i przyspieszonego postępowania układowego. Ochrona majątku przed egzekucją, szybka procedura niewymagająca dużego udziału sądu jest dla podmiotów znajdujących się w stanie niewypłacalności obiecującą opcją wyjścia z trudnej sytuacji finansowej z pomocą doradcy restrukturyzacyjnego. Należy pamiętać jednocześnie, że jest to procedura tymczasowa, dłużnicy mogą z niej skorzystać jedynie do 30.06.2021 r. więc przez niespełna rok. Praktyka pokaże, czy procedura będzie cieszyła się dużym zainteresowaniem i czy Ustawodawca zdecyduje się na pozostawienie jej w polskim porządku prawnym na dłuższy czas.

[1] Zgodnie z treścią art. 17 Tarczy 4.0., jeżeli propozycje układowe przewidują pełne zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo albo zaspokojenie w wysokości nie niższej niż w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia – wierzytelność może zostać objęta układem bez zgody wierzyciela.

[2] https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/obwieszczenie-w-sprawie-miesiecznego-wynagrodzenia-w-sektorze-przedsiebiorstw-bez-wyplat-nagrod-z-zysku-w-iii-kwartale-2019-roku,59,24.html