(R)ewolucja Prawa Upadłościowego weszła w życie – część I

Z dniem 24.3.2020 r. weszła w życie większość przepisów ustawy z dnia 30.8.2019 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz. U z 2019 r., poz. 1802). Jest to pierwsza tak duża nowelizacja tej materii prawa od 2015 r., która – zgodnie z zapewnieniami Ustawodawcy – wychodzi naprzeciw oczekiwaniom środowiska i ma pozwolić na odciążenie sądów upadłościowych i przyspieszenie rozpoznawania spraw upadłościowych. W pierwszej kolejności omówione zostaną nowe regulacje w zakresie upadłości konsumenckiej oraz możliwości zastosowania przepisów tej procedury wobec jednoosobowych przedsiębiorców.

Jednoosobowy przedsiębiorca upadnie jak konsument 

Dotychczasowe przepisy Prawa upadłościowego traktowały przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą podlegającą wpisowi do CEIDG na równi ze spółkami prawa handlowego, co powodowało, że tacy przedsiębiorcy niechętnie korzystali z możliwości składania wniosku o ogłoszenie upadłości w tym trybie z uwagi na znaczne sformalizowanie takiego postępowania, długość jego trwania i wysokie koszty. W ramach nowelizacji postanowiono, że jednoosobowi przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z uproszczonej procedury jaką jest upadłość konsumencka. Procedura ta została znacząco zmieniona, co zostanie opisane poniżej.

Ważnym z punktu widzenia jednoosobowych przedsiębiorców będzie możliwość zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych poprzez wydzielenie przez sąd części środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości w ramach postępowania, jeżeli zaistnieje konieczność sprzedaży nieruchomości, w której mieszka dłużnik. Dotychczas takie rozwiązanie mogło być wykorzystane w przypadku upadłości konsumentów, jednakże na gruncie znowelizowanych przepisów będzie to możliwe również dla jednoosobowych przedsiębiorców. 

Upadłość konsumencka dla wszystkich zadłużonych?

W dotychczas obowiązującym stanie prawnym upadłość konsumencka nie była ogłaszana, gdy sąd rozpoznający wniosek uznał, iż dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa istotnie zwiększył jej stopień. Przesłanka ta powodowała, że wiele wniosków o ogłoszenie upadłości było oddalanych, dlatego Ustawodawca postanowił zmodyfikować przepisy w tym zakresie.

Od 24.3.2020 r. ogłoszenie upadłości konsumenta będzie zdecydowanie łatwiejsze, gdyż sąd upadłościowy na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości nie będzie rozpatrywał przesłanki zawinienia przez dłużnika w doprowadzeniu do zaistnienia stanu jego niewypłacalności. Upraszczając, gdy sąd stwierdzi, że dłużnik jest niewypłacalny, ogłosi jego upadłość. Przewiduje się, że spowoduje to ogromny wzrost składanych wniosków o ogłoszenie upadłości.

Warto podkreślić, że sąd będzie badał przyczynienie się dłużnika do swojej niewypłacalności na dalszym etapie postępowania, co z kolei będzie miało wpływ na wybór sposobu oddłużenia dłużnika.

Nowe sposoby na oddłużenie

W ramach ustawy przewidziano 3 sposoby na umożliwienie dłużnikowi wyjścia z długów:

1. Ustalenie planu spłaty z wierzycielami (art. 491¹⁴Up.)

Syndyk po ustaleniu spisu wierzytelności będzie składał sądowi upadłościowemu projekt planu spłaty wierzycieli wraz z uzasadnieniem albo informację o istnieniu przesłanek do zastosowania sposobów oddłużania opisanych poniżej. Na tym etapie badane jest przyczynienie się dłużnika do swojej niewypłacalności w sposób umyślny lub na skutek rażącego niedbalstwa. Dla nieuczciwego dłużnika przewidziano, że plan spłaty nie może trwać krócej niż 3 lata i nie dłużej niż 7 lat. Wobec dłużnika, który nie przyczynił się do swojej niewypłacalności, plan spłaty ustalany będzie na okres nie dłuższy niż 3 lata. Rozwiązanie powyższe ma promować dłużników, którzy znaleźli się w stanie niewypłacalności nie z własnej winy lub ich przyczynienie się do niewypłacalności nie było znaczne.

2. Warunkowe umorzenie zobowiązań bez planu spłaty wierzycieli (art. 491¹⁶ 2a Pr.Up.)

Sąd będzie stosował warunkowe umorzenie zobowiązań, gdy stwierdzi, że niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłat wierzycieli nie ma charakteru trwałego. W tym przypadku warunkiem będzie brak wniosku dłużnika lub wierzyciela o sporządzenie planu spłaty w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań. Powyższe oznacza, że jeżeli sytuacja finansowa dłużnika i jego możliwości do regulowania zobowiązań nie poprawią się przez 5 lat, to jego zobowiązania zostaną umorzone. Ma to zapobiec sytuacjom automatycznego oddłużania konsumentów w sytuacjach, gdy ich zła sytuacja finansowa ma jedynie przejściowy charakter.

3. Umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli (art. 491¹⁶ 1 Pr.Up.)

Sposób ten będzie stosowany, gdy okaże się, że sytuacja osobista upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli w ramach planu spłaty. Takie oddłużenie stosuje się np. gdy dłużnik jest ciężko chory. 

Układ z wierzycielami i pre-pack również dla konsumentów

Nowelizacja wprowadza również możliwość zawarcia przez dłużnika-konsumenta układu z wierzycielami bez konieczności składania wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji, w której możliwości zarobkowe i sytuacja zawodowa pozwalają mu na pokrycie kosztów postępowania oraz istnieje możliwość zawarcia układu i wykonania układu z wierzycielami.

W tym celu, zgodnie z treścią art. 491²⁵ Pr.Up., w przypadku zaistnienia stanu niewypłacalności dłużnik może złożyć do sądu wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Również sąd, po złożeniu przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości, będzie mógł skierować go do postępowania o zawarcie układu z wierzycielami, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości wprost oświadczy, że nie wyraża zgody na wzięcie udziału w takim postępowaniu.

Postępowanie prowadzone jest przez nadzorcę sądowego, który opracowuje w porozumieniu z dłużnikiem propozycje układowe, sporządza spis wierzytelności oraz spis wierzytelności spornych, a ponadto zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem. Warto zauważyć, że zgromadzenie wierzycieli powinno się odbyć 3 miesiące od dnia otwarcia postępowania lub w przypadku skierowania dłużnika przez sąd do tego postępowania – 4 miesiące od dnia otwarcia postępowania, pod rygorem jego umorzenia. Układ zawiera się, z pewnymi wyjątkami, na okres nieprzekraczający 5 lat.

Dodatkowo, umożliwiono uczestnikom postępowania o ogłoszenie upadłości złożenie wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznym mieniu, czyli tzw. pre-packu.

W następnej części wpisu przybliżymy Państwu zmiany w zakresie zgłaszania wierzytelności, uprawnień syndyka i procedury przygotowanej likwidacji, czyli tzw. pre-packu.