Jaka będzie prosta spółka akcyjna?

W polskim porządku prawnym zapewne już niedługo pojawi się nowy typ spółki handlowej – prosta spółka akcyjna (PSA). Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, który przedstawia szczegółowe uregulowania PSA (dalej jako: „Projekt”).

O pomyśle wprowadzenia i pracach nad Projektem informowaliśmy już we wcześniejszych wpisach na niniejszym blogu, które są dostępne tutaj oraz tutaj.

Impulsem do utworzenia PSA były wskazania środowisk związanych z działalnością typu startup. Wskazywane problemy dotyczyły m.in. trudności w rozpoczynaniu działalności gospodarczej, w pozyskiwaniu kapitału czy likwidacji spółek w razie niepowodzenia przedsięwzięć. PSA ma zawierać rozwiązania pośrednie pomiędzy spółką akcyjną a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Koncepcja utworzenia PSA została wskazana w ramach Białej Księgi Innowacji – przygotowanej we wrześniu 2016 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na zlecenie Rady ds. Innowacyjności, zawierającej szereg rozwiązań proponowanych przez przedsiębiorców, inwestorów, naukowców i administrację, a mających na celu wdrażanie lub opracowywanie nowatorskich i innowacyjnych projektów.

Powstanie PSA

Do powstania PSA wymagane będzie (i) zawarcie umowy spółki, (ii) ustanowienie organów określonych przez ustawę lub umowę spółki oraz (iii) wpis do rejestru. Natomiast nie będzie konieczne, tak jak w przypadku spółki akcyjnej, wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego (zob. art. 306 pkt 2 KSH).

Forma umowy

Umowa PSA powinna być zawierana w formie aktu notarialnego. Projekt przewiduje również możliwość zawarcia umowy spółki przy wykorzystaniu wzorca umowy, wymagającego wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenia go kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Jednakże zawarcie umowy przy wykorzystaniu wzorca umowy nie będzie możliwe, jeżeli przedmiotem wkładu akcjonariusza do spółki jest prawo zbywalne, dla którego przeniesienia ustawa wymaga zachowania innej formy szczególnej.

Kapitał akcyjny

W Projekcie zrezygnowano z instytucji kapitału zakładowego, a w jego miejsce wprowadzono kapitał akcyjny. Kapitał akcyjny będzie stanowił nowy rodzaj kapitału podstawowego, niebędącego kapitałem zakładowym w znaczeniu występującym dotychczas w spółkach z o.o. i akcyjnej. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie możliwie prostej struktury majątkowej.

Wysokość kapitału akcyjnego będzie określana przez zarząd na podstawie sumy wartości wniesionych na pokrycie akcji wkładów pieniężnych i wkładów niepieniężnych mających wartość bilansową. Kapitał akcyjny w PSA będzie wynosił co najmniej 1 zł. W tej kwestii twórcy Projektu wzorują się na modelu spółek kapitałowych funkcjonujących w systemach common law oraz reformach kapitału zakładowego przeprowadzonych w krajach europejskich, m.in. Austrii, Słowacji, Finlandii, Holandii, Niemczech czy Luksemburgu. Na kapitał akcyjny przeznaczane będą wniesione na pokrycie akcji wkłady pieniężne oraz wkłady niepieniężne mające zdolność bilansową.

Projektowany nowy art. 300¹⁵ § 2 KSH przewiduje wprowadzenie również testu bilansowego. Przepis ten wyraża zasadę, zgodnie z którą zysk może zostać wypłacony wyłącznie kosztem nadwyżki bilansowej spółki. Zgodnie z tym rozwiązaniem kapitał akcyjny, który będzie zasilany przez wkłady pieniężne i niepieniężne wniesione na akcje beznominałowe, stanowić będzie jeden ze składników tworzących nadwyżkę bilansową. Zdaniem twórców Projektu kapitał akcyjny powinien pozostawać w swobodnej dyspozycji akcjonariuszy, w odróżnieniu od kapitału zakładowego jako funduszu najściślej związanego ze spółką.

Istotną nowością będzie tzw. test wypłacalności. Art. 300¹⁵ § 5 KSH wprowadzi zakaz świadczeń zagrażających wypłacalności spółki jako dodatkową przesłankę legalności wypłaty przez spółkę dywidendy, a także innych świadczeń spełnianych pod tytułami korporacyjnymi (m.in. zaliczki na poczet dywidendy, spłaty umorzeniowej czy ceny nabycia przez spółkę własnych akcji). Ocena dopuszczalności dokonywania wypłat na rzecz akcjonariuszy będzie dokonywana z perspektywy 6-miesięcznego okresu przez zarząd, bezpośrednio przed momentem wypłat na rzecz akcjonariuszy. Ocena będzie dokonywana przy założeniu normalnych okoliczności funkcjonowania spółki, przez co należy rozumieć istotne czynniki wewnętrzne (np. planowane inwestycje) i zewnętrzne, które zarząd przy dołożeniu należytej staranności powinien przewidzieć.

Projekt wprowadza zatem dwa warunki legalności wypłaty świadczeń: (i) spełnienie przesłanek testu bilansowego oraz (ii) stwierdzenie, że wypłata nie zagraża wypłacalności spółki.

Akcje

W PSA akcje nie będą posiadały wartości nominalnej (tzw. akcje beznominałowe), nie będą stanowić części kapitału zakładowego oraz będą niepodzielne. Akcje w PSA będą wyrażały zatem prawa członkowskie w spółce, nie zaś cząstkę kapitału akcyjnego jako kapitału podstawowego. Co zaś się tyczy formy akcji, to będą miały one postać zdematerializowaną i będą podlegały rejestracji w ewidencji akcji prowadzonej przez jeden z następujących podmiotów: Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, firmę inwestycyjną, zagraniczną instytucję kredytową prowadzącą działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bank krajowy, instytucję kredytową prowadząca działalność bankową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub notariusza.

Uzasadnieniem dla dematerializacji akcji PSA są: (i) postępująca cyfryzacja wszystkich dziedzin życia gospodarczego, w szczególności relacji korporacyjnych, (ii) przejrzystość akcjonariatu oraz (iii) ujednolicenie reżimu legitymacyjnego.

Każda z akcji będzie uprawniała do jednego głosu, jednakże Projekt nie przewiduje w zakresie uprawnień udziałowych akcjonariuszy żadnych progów w zakresie uprzywilejowania co do prawa głosu, a zatem będzie możliwe przyznanie przywilejów w postaci większej liczby głosów przypadających na daną akcję.

Projekt przewiduje również szereg rodzajów akcji uprzywilejowanych, jednakże trzeba zauważyć, iż wyliczenie to ma charakter jedynie przykładowy. Twórcy Projektu w szczególności kładą nacisk na akcje założycielskie, które przede wszystkim mają służyć akcjonariuszom będącym założycielami spółek oraz pomysłodawcami rozwiązań innowacyjnych, którzy chcą zapewnić sobie określony udział w ogólnej liczbie głosów na wypadek przystąpienia do spółki zewnętrznego inwestora. Uprzywilejowanie co do akcji założycielskich będzie polegać na tym, że w przypadku kolejnej emisji nowych akcji minimalny stosunek liczby głosów przypadających na akcje założycielskie do ogólnej liczby głosów ma pozostawać nienaruszony.

Aby w pełni zobrazować istotę uprzywilejowania akcji założycielskich, w uzasadnieniu Projektu wskazano następujący przykład: jeżeli 100 akcji założycielskich (na 1.000 akcji wyemitowanych na spółkę ogółem) reprezentuje udział 10% w ogólnej liczbie głosów na zgromadzeniu akcjonariuszy, to emisja 100 nowych akcji i objęcie ich przez inny podmiot niż akcjonariusz uprawniony z akcji założycielskich powoduje, iż liczba głosów przypadających na każdą z akcji założycielskich ulega zwiększeniu do 1,1 głosu, w związku z czym udział procentowy tych akcji w ogólnej liczbie głosów pozostanie na poziomie 10%.

Dodatkowo, Projekt nie proponuje żadnych ograniczeń co do zbywalności akcji – w tej kwestii PSA ma cechować swoboda i elastyczność obrotu akcjami. Jednakże dopuszcza możliwość wprowadzenia ograniczeń rozporządzania akcjami (co do wszystkich rodzajów akcji), które obligatoryjnie będą przedmiotem wpisu w ewidencji.

Wkłady

Zgodnie z założeniami Projektu, struktura majątkowa PSA, oparta na akcjach beznominałowych oraz kapitale akcyjnym, zostanie wprowadzona przede wszystkim celem dostosowania do przypadku wnoszenia wkładów w postaci świadczenia pracy i usług. Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu Projektu „dopuszczenie możliwości wnoszenia wkładów w postaci pracy i usług na pokrycie akcji wyznacza, obok odstąpienia od instytucji kapitału zakładowego i wprowadzenia akcji beznominałwoych, jedną z najważniejszych zmian, jakie wprowadza projekt w stosunku do dotychczasowych ugruntowanych założeń konstrukcyjnych polskich spółek kapitałowych. Rozwiązanie to jest dostoswane do specyfiki spółek typu startup, w których łączone mają być unikalne umiejętności, wiedza, pomysł i praca inwentorów z kapitałem dostarczanym na rozwijanie działalności przez inwestorów finansowych”. Wszystkie wkłady do spółki powinny zostać wniesione w całości w ciągu trzech lat od dnia wpisu spółki do rejestru.

Zasada względnej swobody wypłat kosztem kapitału zakładowego

Projekt zakłada również „zasadę względnej swobody wypłat kosztem kapitału akcyjnego”. Zgodnie z projektowanym przepisem art. 300¹⁵ 4 pkt 2 KSH granicą dla tych wypłat będzie pułap 5% sumy zobowiązań spółki według stanu na koniec ostatniego roku obrotowego. Jej wzmocnieniem będzie dodatkowo zakaz świadczeń zagrażających wypłacalności spółki. Uzasadnieniem wprowadzenia ww. zasady jest zapobieżenie drenażowi kapitału akcyjnego z uszczerbkiem dla interesów wierzycieli.

Natomiast w celu dokonania wypłat przewyższających 5% sumy zobowiązań spółki konieczne będzie zastosowanie tzw. postępowania konwokacyjnego, właściwego dla obniżenia kapitału zakładowego połączonego ze zwrotem części wkładów na rzecz akcjonariuszy.

Organy spółki

Zgodnie z Projektem, w PSA w zakresie jej organów możliwe będzie ustanowienie systemu monistycznego lub dualistycznego. System monistyczny będzie (podobnie jak w krajach prawa anglosaskiego) charakteryzował się tym, iż łączną funkcję zarządzająco-kontrolną sprawować będzie jeden organ – rada dyrektorów. Natomiast PSA, które zdecydują się na ustanowienie Zarządu będą mogły fakultatywnie ustanowić radę nadzorczą.

W kompetencjach Rady Dyrektorów będzie prowadzenie spraw spółki, reprezentacja spółki oraz sprawowanie nadzoru nad działalnością spółki. Członkowie Rady Dyrektorów będą powoływani, odwoływani lub zawieszani w czynnościach uchwałą akcjonariuszy (chyba że umowa spółki będzie stanowić inaczej). Projekt przewiduje również zróżnicowanie wewnętrzne dyrektorów. Dyrektorowi wykonawczemu zostaną delegowane niektóre bądź wszystkie czynności dotyczące prowadzenia przedsiębiorstwa spółki (na mocy umowy spółki, regulaminu rady dyrektorów lub uchwały rady dyrektorów). Natomiast dyrektor (lub dyrektorzy) niewykonawczy sprawować będzie stały nadzór nad prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki przez dyrektora wykonawczego.

Zgodnie z założeniami Projektu, w celu wykonywania czynności prowadzenia przedsiębiorstwa spółki może zostać powołany również komitet wykonawczy, który będzie posiadał uprawnienia decyzyjne. W skład komitetu wykonawczego będą mogli wchodzić wyłącznie dyrektorzy wykonawczy. Dodatkowo w celu sprawowania nadzoru nad prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki, może zostać powołany komitet Rady Dyrektorów, w którego skład będą wchodzić wyłącznie dyrektorzy niewykonawczy.

Zasady reprezentacji PSA, której organem będzie Rada Dyrektorów będą tożsame jak w tej, której działa zarząd. Zatem, jeżeli Rada Dyrektorów będzie wieloosobowa, a umowa spółki nie będzie przewidywać postanowień odmiennych w tym przedmiocie, to do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch dyrektorów albo jednego dyrektora łącznie z prokurentem.

Rozwiązanie i likwidacja PSA

Projekt przewiduje, iż rozwiązanie PSA będą powodować (i) przyczyny przewidziane w umowie spółki, (ii) uchwała zgromadzenia akcjonariuszy o rozwiązaniu spółki, (iii) uchwała zgromadzenia akcjonariuszy o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, chyba że przeniesienie siedziby ma nastąpić do innego państwa – strony Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a prawo tego państwa to dopuszcza, (iv) wyrok sądu wydany na żądanie akcjonariusza lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zachodzą inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki wskazujące, ze dalsze funkcjonowanie spółki wiązałoby się z pokrzywdzeniem akcjonariuszy lub byłoby sprzeczne z dobrymi obyczajami, (v) ogłoszenie upadłości spółki lub (vi) inne przyczyny przewidziane prawem.

Natomiast likwidacja PSA w założeniu miałaby być o wiele szybsza w porównaniu do tradycyjnej spółki akcyjnej. Projekt przewiduje w tym zakresie m.in. że likwidatorzy ogłaszają o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji tylko jednokrotnie, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie sześciu miesięcy od tej daty. Natomiast podział między akcjonariuszy majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli będzie mógł nastąpić bezpośrednio po tych zdarzeniach (a nie jak w tradycyjnej spółce akcyjnej dopiero z upływem roku od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli).

Podsumowanie

Podsumowując, PSA ma być połączeniem korzystnych (z punktu widzenia startupów i nowych inwestorów) elementów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. Bardzo korzystnym rozwiązaniem jest daleko idąca cyfryzacja PSA, która będzie umożliwiać rejestrację elektroniczną w przeciągu 24 godzin za pomocą formularza, a także umożliwi wykorzystywanie środków elektronicznych w funkcjonowaniu spółki. Znacznym udogodnieniem będą przede wszystkim akcje beznominałowe oraz brak kapitału zakładowego, który zastąpi kapitał akcyjny w wysokości co najmniej 1 zł. Ciekawym rozwiązaniem, a zarazem zbliżającym do systemu prawa common law, jest nieznany dotychczas polskim spółkom kapitałowym system monistyczny, który umożliwia skupienie czynności zarówno zarządzających, jak i nadzorczych w jednym organie spółki. Planowane rozwiązania odnośnie PSA umożliwią także łatwiejszą i szybszą likwidację niż w przypadku pozostałych spółek kapitałowych w razie niepowodzenia przedsięwzięcia gospodarczego.

Zachęcamy do zapoznania się z całością Projektu wraz z uzasadnieniem, który jest dostępny na stronie Rządowego Centrum Legislacji.