31 lipca 2023 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw[1] („Projekt ustawy”). Celem Projektu ustawy jest wprowadzenie na gruncie prawa polskiego procedury certyfikacji, która pozwoliłaby wykonawcom ubiegać się w Polsce o wydanie certyfikatu potwierdzającego ich sytuację podmiotową na potrzeby postępowań o udzielenie zamówienia publicznego przeprowadzanych przez zamawiających z Unii Europejskiej[2] („Certyfikacja”). Projektowana regulacja miałaby przyczynić się do zmniejszenia formalizmu w prowadzonych postępowaniach o zamówienie publiczne, co jest jedną z kluczowych bolączek zarówno wykonawców aktywnie uczestniczących w przetargach, jak również potencjalnych oferentów.
Zakres Projektu ustawy
Ustawa będzie określać m. in. zasady, zakres i warunki udzielania Certyfikacji, tryb ubiegania się o udzielenie Certyfikacji, zasady posługiwania się certyfikatem oraz zasady utraty ważności przez certyfikat, okres na jaki certyfikat będzie wydawany, podmioty udzielające Certyfikacji, a także zasady akredytacji tych podmiotów.
Zakres Certyfikacji
Certyfikacja będzie umożliwiała potwierdzenie, że:
- wobec wykonawcy nie zachodzą podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia, w tym po przeprowadzeniu self-cleaningu w ramach procedury certyfikacji – tzw. „certyfikacja niepodlegania wykluczeniu”;
- wykonawca posiada zdolność do należytego wykonania zamówienia publicznego, tj. spełnia warunki udziału w postępowaniu (np. doświadczenie, personel, zasoby techniczne i organizacyjne) – tzw. „certyfikacja zdolności wykonawcy”.
Warunki udzielenia Certyfikacji
Warunkiem udzielenia Certyfikacji niepodlegania wykluczeniu będzie potwierdzenie, że wykonawca, w zakresie przez niego wnioskowanym, nie podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia.
Warunkiem udzielenia Certyfikacji zdolności wykonawcy będzie potwierdzenie, że wykonawca, w zakresie przez niego wnioskowanym, posiada zdolności do należytego wykonania zamówienia.
Domniemanie prawne wynikające z Certyfikacji
Dokumentem potwierdzającym udzielenie Certyfikacji będzie certyfikat wykonawcy zamówień publicznych, który będzie wydawany na okres 3 lat. Ustawodawca w Projekcie ustawy przewidział domniemanie prawne braku istnienia podstaw wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia lub posiadania przez wykonawcę zdolności do należytego wykonania zamówienia publicznego, w zakresie stwierdzonym w certyfikacie i przez okres, na który certyfikat zostanie wydany. Prawdziwość informacji zawartych w certyfikacie będzie mogła być kwestionowana wyłącznie w przypadku uzasadnionych wątpliwości, w szczególności gdyby wynikało to z przedstawionych przez wykonawcę dokumentów, w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, w którym ten certyfikat zostanie złożony. Obowiązek wykazania uzasadnionych wątpliwości w zakresie prawdziwości tych informacji spoczywać będzie na tym, kto zakwestionuje ich prawdziwość. Oznacza to, że nie będzie możliwości zakwestionowania prawdziwości informacji zawartych w certyfikacie przez stronę trzecią, w tym również przez zamawiającego, w sytuacji gdy wykonawca nie złoży certyfikatu w konkretnym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.
W uzasadnieniu do Projektu ustawy ustawodawca wskazał, że powyższe regulacje mają na celu zapewnienie pewności obrotu prawnego ‒ poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji wykonawców posługujących się certyfikatem w postępowaniu o udzielenie zamówienia, zamawiających, do których wpływa certyfikat w związku ze zorganizowanym postępowaniem, jak i pozostałych wykonawców korzystających z dotychczasowych sposobów wykazania sytuacji podmiotowej w postępowaniu[3].
Podmiot certyfikujący
Certyfikacji będzie udzielał podmiot certyfikujący wyznaczony przez ministra właściwego do spraw gospodarki pośród podmiotów będących jednostką sektora finansów publicznych rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub inną państwową jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej lub jednoosobową spółką Skarbu Państwa, które będą posiadały akredytację. Akredytacji podmiotów ubiegających się o uprawnienie do Certyfikacji wykonawców zamówień publicznych będzie udzielało Polskie Centrum Akredytacji[4].
Utrata ważności certyfikatu
Certyfikat, wydawany na okres 3 lat, będzie mógł utracić ważność w dwóch przypadkach:
- po upływie okresu, na jaki został wydany;
- przed upływem okresu na jaki został wydany, w przypadku stwierdzenia przez podmiot certyfikujący, że wykonawca, któremu udzielono Certyfikacji niepodlegania wykluczeniu lub Certyfikacji zdolności wykonawcy, przestał spełniać warunki jej udzielenia i nie została dokonana aktualizacja certyfikatu w okresie jego zawieszenia.
Certyfikat będzie mógł utracić ważność w całości albo w części. To samo będzie dotyczyło zawieszenia certyfikatu. Ustawodawca w Projekcie ustawy dopuszcza także możliwość wspólnego ubiegania się przez wykonawców o udzielenie Certyfikacji, którzy następnie będą mogli posługiwać się tak wydanym certyfikatem wyłącznie w przypadku wspólnego ubiegania się o udzielenie zamówienia.
Baza Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych
Projekt ustawy zakłada utworzenie Bazy Danych o Certyfikatach Wykonawców Zamówień Publicznych, która będzie prowadzona w systemie teleinformatycznym przez ministra właściwego do spraw gospodarki, który będzie pełnił rolę administratora zgromadzonych w bazie danych, w tym danych osobowych. W bazie mają być gromadzone informacje o wydanych certyfikatach, w tym certyfikatach ważnych, zawieszonych w związku z aktualizacją oraz nieważnych. Baza będzie zapewniała możliwość samodzielnego i nieodpłatnego pobrania dokumentu certyfikatu w formie elektronicznej.
Podsumowanie
Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych będzie miała co prawda charakter fakultatywny, ale ustawodawca w uzasadnieniu Projektu ustawy zwraca uwagę na walory projektowanego rozwiązania. Omawiane regulacje mają ograniczyć obowiązki zarówno po stronie wykonawców, jak i zamawiających, związane z gromadzeniem i weryfikacją dokumentacji przetargowej. Wykonawcy bowiem, po uzyskaniu certyfikatu, będą uprawnieni do posługiwania się nim na potrzeby wielu różnych postępowań, bez konieczności każdorazowego gromadzenia i składania dokumentów w toku postępowania. Powyższe rozwiązanie może być atrakcyjne przede wszystkim w oczach wykonawców z sektora MŚP, którzy jako jedną z głównych przyczyn braku składania ofert w przetargach publicznych wskazują zbyt duży formalizm. Wejście w życie omawianej ustawy winno zapewne przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, ale pokaże to dopiero praktyka – z całą pewnością będzie to uzależnione od szybkości i kosztu uzyskania takiego certyfikatu, a także jego skuteczności.
***
Autorką wpisu jest adwokat Adriana Gostępska, Senior Associate w Kancelarii RKKW.
[1] https://legislacja.gov.pl/projekt/12375154/katalog/12995324#12995324;
[2] Uzasadnienie do projektu ustawy – str. 1;
[3] Uzasadnienie do Projektu ustawy – str. 11;
