Sprawa Natalii Janoszek. Czyn oszustwa czy ryzyko biznesowe kontrahentów?

Od momentu opublikowania na Kanale Sportowym prawie trzygodzinnego, wydaje się, że nie pozostawiającego wiele przestrzeni dla przeciwnych twierdzeń, materiału Krzysztofa Stanowskiego, pt. „Bollywodzkie Zero”, hasła: „Natalia Janoszek”, „Krzysztof Stankowski”, „Bollywoodzkie Zero”, „Samozwańcza celebrytka”, „fejkowa kariera” są jednymi z częściej wyszukiwanych w sieci.

Zaledwie parę dni po publikacji „Bollywoodzkiego Zera”, pojawił się wpis Edyty Bartosiewicz, w którym Piosenkarka poruszyła kwestię wykorzystania w materiale jej utworu bez uzyskania jej zgody. W ślad za wpisem Piosenkarki zaczęły pojawiać się rozważania prawne dotyczące kwestii wykorzystania utworu bez zgody Edyty Bartosiewicz i związanych z tym ewentualnych skutków prawnych.

My postanowiliśmy jednak nie odbiegać od głównego tematu dotyczącego aktywności samej Natalii Janoszek i przedstawianego przez nią przebiegu jej dotychczasowej kariery zawodowej.  Nie ulega wątpliwości, że mógł on mieć wpływ na zakres zainteresowania reklamodawców i sponsorów współpracą z Natalią Janoszek, w tym zainteresowanie ze strony podmiotów, które promowała ona na swoim profilu w serwisie społecznościowym „Instagram”. Nie oznacza to jednak, że ta kwestia, nie może dotyczyć także innych firm, które nawiązały współpracę z Natalią Janoszek.

Jako punkt wyjścia dla prawnokarnych rozważań tej sprawy nasuwają się podstawowe pytania:

1. Czy Natalia Janoszek mogła wprowadzić swoich reklamodawców oraz sponsorów w błąd? Alternatywnie: Czy Natalia Janoszek mogła wyzyskać pozostawanie jej reklamodawców oraz sponsorów w błędzie co swojej dotychczasowej kariery w Bollywood, a może kariery w Hollywood?
2. Czy Natalia Janoszek mogła doprowadzić swoich reklamodawców oraz sponsorów do niekorzystnego rozporządzenia mieniem?
3. Czy Natalia Janoszek mogła osiągnąć w ten sposób korzyść majątkową? Alternatywnie: Czy Natalia Janoszek mogła osiągnąć korzyść majątkową znacznych (powyżej 200.000,00 zł), bądź wielkich (powyżej 1.000.000,00 zł) rozmiarów?

Ewentualna pozytywna odpowiedź na te pytania oznaczałaby, że Natalia Janoszek mogła dopuścić się przestępstwa oszustwa względem swoich reklamodawców oraz sponsorów lub innych firm, które nawiązały z nią współpracę.

Wyróżnione w pytaniach słowa nie stanowią bowiem niczego innego aniżeli znamion przestępstwa oszustwa. Zgodnie z brzmieniem art. 286 § 1 Kodeksu karnego: „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Na czym zatem polega „doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem”?

Jest to doprowadzenie do wywołania niekorzystnej dla niej decyzji rozporządzającej w odniesieniu do jej mienia własnego lub cudzego. Rozporządzenie mieniem jest niekorzystne kiedy dyspozycje można ocenić negatywnie z punktu widzenia interesów majątkowych tej osoby, nawet jeśli nie doszło do powstania rzeczywistej szkody w jej majątku. Postanie szkody majątkowej, czy to w postaci poniesienia rzeczywistego uszczerbku, czy też utraty spodziewanych korzyści, otwiera pokrzywdzonym ścieżkę do skutecznego dochodzenia jej naprawienia, w ramach postępowania karnego.

„Korzyścią majątkową”, której osiągnięcie jest celem bezprawnego działania sprawcy oszustwa, jest każde przysporzenie majątkowe. Tym samym, jest to każda czynność zwiększając aktywa lub zmniejszająca pasywa sprawcy.

„Wprowadzenie w błąd” polega na wywołaniu w świadomości osoby dokonującej niekorzystnego rozporządzenia mieniem lub innej osoby, której mienie stanowi przedmiot tego rozporządzenia, fałszywego wyobrażenia. Przy czym przez fałszywe wyobrażenie należy rozumieć jako rozbieżność pomiędzy rzeczywistością a jej odzwierciedleniem, które powstaje w świadomości osoby dokonującej niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

„Wyzyskanie błędu” ma miejsce kiedy dokonujący niekorzystnego rozporządzenia mieniem, pozostaje już w błędzie, zaś sprawca oszustwa mając tę świadomość nie wyprowadza go z tego błędu, lecz wykorzystuje tę okoliczność celem osiągnięcia korzyści majątkowej.

Sama wysokość osiągniętej korzyści majątkowej wpływa na kwalifikację prawną czynu. Kiedy kwota osiągniętej korzyści przekracza 200.000,00 zł sprawcy przypisuje się realizację znamion czynu zabronionego stypizowanego w art. 286 § 1 Kodeksu karnego w związku z art. 294 § 1 Kodeksu karnego. Za ten czyn ustawa karna przewiduje karę pozbawienia wolności od roku do 10 lat.

Powyższa analiza znamion przestępstwa oszustwa prowadzi zatem do wniosku, że odpowiedź na zadane w pkt 1-3 pytania potencjalnie może być pozytywna. Oczywiście, ostateczne stwierdzenie w tym zakresie wymagałoby pozyskania stanowisk od stron współpracy reklamowej lub sponsoringowej dotyczących: (i) postrzegania stanu faktycznego oraz  (ii) analizy zawieranych umów i przedstawianych przez strony wzajemnych zapewnień.  Jeżeli jednak okazałoby się, że Natalia Janoszek przekazywała swoim reklamodawcom i sponsorom, nieprawdziwie informacje co do swojej dotychczasowej kariery w Bollywood lub Hollywood, to mogła dopuścić się względem nich przestępstwa oszustwa.

To samo dotyczy także informacji jakich Natalia Janoszek mogła udzielać swoim reklamodawcom i sponsorom co do liczby obserwatorów jej konta na serwisie społecznościowym „Instagram”. Bezspornym jest, że rzeczywista liczba osób obserwujących dane konto na Instagramie przekłada się na jego atrakcyjność oraz zainteresowanie ze strony reklamodawców i sponsorów.

Lista podmiotów wymienionych, na końcu materiału Krzysztofa Stankowskiego pt. „Bollywoodzkie Zero”, które Natalia Janoszek promowała na swoim Instagramie, a które miały (co według K. Stankowskiego można wywnioskować z kontekstu publikowanych przez nią postów) rozliczać się z nią w gotówce lub barterowo – liczy ok. 30 firm i podmiotów. Wśród nich znajdują się firmy z branży odzieżowej, kosmetycznej czy motoryzacyjnej, a nawet Urząd Miasta. Nie można jednak wykluczyć, że takich firm i podmiotów jest znacznie więcej.

W świetle publicznie dostępnych informacji o możliwym wprowadzeniu w błąd opinii publicznej, co do przebiegu kariery i osiągnięć zawodowych Natalii Janoszek, podmioty te powinny dokonać analizy tej współpracy na gruncie prawnokarnym. Wydaje się to tym bardziej uzasadnione, przy uwzględnieniu okoliczności, iż postępowanie karne umożliwia bez kosztowe dochodzenie naprawienia wyrządzonej bezprawnymi działaniami szkody majątkowej. Szkody, która w tej konkretnej sprawie może być liczona każdorazowo w dziesiątkach lub setkach tysięcy złotych.

Autorami wpisu są adwokat Marcin Olchowicz, Partner kierujący praktyką White Collar, Compliance i Postępowań Sankcyjnych w Kancelarii RKKW oraz adwokat Natalia Ruszkowska, Associate, Departament White Collar, Compliance i Postępowań Sankcyjnych.