31 stycznia 2023 r. do Sejmu, został skierowany Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw („Nowelizacja”). Zmiany dotyczą transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r. mającej na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego.
Poniżej opisane zostały najważniejsze zmiany wprowadzane Nowelizacją.
Rozszerzona odpowiedzialność za praktyki ograniczające konkurencję
W uzasadnieniu ustawy zwraca się uwagę na konieczność umożliwienia krajowym organom ochrony konkurencji stosowania pojęcia przedsiębiorstwa rozumianego zgodnie z orzecznictwem TSUE (a więc zgodnie z zasadą single economic unit) w celu zidentyfikowania wszystkich podmiotów należących do jednostki gospodarczej odpowiedzialnej za naruszenie.
W tym celu Nowelizacja wprowadza art. 6a, zgodnie z którym w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w ustawie, naruszenia dopuszcza się również przedsiębiorca wywierający decydujący wpływ na tego przedsiębiorcę.
Projektowane przepisy definiują pojęcie „wywierania decydującego wpływu”. Został on opisany jako sytuacja, gdy między przedsiębiorcami istnieją takie powiązania ekonomiczne, prawne lub organizacyjne, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę, na którego jest wywierany decydujący wpływ, do instrukcji udzielanych mu przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku. Wywieranie decydującego wpływu na przedsiębiorcę będzie stwierdzane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wydawanej przez niego decyzji.
Co więcej wprowadzono domniemanie, że przedsiębiorca wywiera decydujący wpływ, jeżeli jego udział w kapitale przedsiębiorcy, na którego ten wpływ wywiera, przekracza 90%.
Projektowana ustawa dopuszcza jednak fakultatywność wszczęcia postępowania przeciwko podmiotowi wywierającemu decydujący wpływ, co zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy ma zagwarantować, że w praktyce postępowania przeciwko spółkom wywierającym decydujący wpływ wszczynane będą w sposób sprzyjający skuteczności reguł konkurencji.
Rozszerzona odpowiedzialność za praktyki ograniczające konkurencję odnosi się również do osób zarządzających przedsiębiorcy wywierającego decydujący wpływ. Oznacza to, że również osoba zarządzająca, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie stwierdzonego naruszenia tych zakazów, umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez tego przedsiębiorcę wymienionych zakazów – będzie podlegała odpowiedzialności.
Należy też zwrócić uwagę, że podstawą obliczenia kary pieniężnej za naruszenia, która może sięgać do 10 procent obrotu, będzie suma przychodów przedsiębiorcy zależnego i wywierającego na niego decydujący wpływ.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Zgodnie z art. 75 ust. 3 projektowanych zmian, w przypadku przejęcia sprawy przez Komisję Europejską na podstawie prawa wspólnotowego, termin na wszczęcie postępowania, o którym mowa w art. 76 Ustawy (czyli 5 lat od końca roku, w którym dopuszczono się naruszenia przepisów lub w którym uprawomocniła się decyzja o nałożeniu kary pieniężnej) ulega zawieszeniu z dniem notyfikacji pierwszej formalnej czynności dochodzeniowej, wobec co najmniej jednego przedsiębiorcy objętego postępowaniem prowadzonym przez Komisję Europejską.
Przeszukanie u przedsiębiorcy na wniosek Prezesa UOKiK
Nowelizacja daje Prezesowi UOKiK możliwość wnioskowania o przeprowadzenie przeszukania w lokalu mieszkalnym, pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu, w celu znalezienia i uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie – wniosek musi być poparty uzasadnionymi podstawami do przypuszczenia, że w lokalu mieszkalnym lub w jakimkolwiek innym pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu są przechowywane przedmioty, akta, księgi, dokumenty i informatyczne nośniki danych. Zgodę na przeszukanie musi jednak również wydać sąd ochrony konkurencji i konsumentów. Na postanowienie o wyrażeniu zgody przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od dnia doręczenia ww. postanowienia.
Program łagodzenia kar (leniency)
Ustawa implementuje również instytucje leniency – czyli programu łagodzenia kar pieniężnych. Zgodnie z regulacją przedsiębiorca, który zawarł porozumienie niezgodne z zasadami konkurencji, może złożyć do Prezesa UOKiK: (i) wniosek o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub (ii) wniosek o obniżenie kary pieniężnej. Każdy z wniosków musi spełnić warunki wskazane w ustawie, w szczególności musi zawierać dokładny opis zawartego porozumienia.
Odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej wymaga od przedsiębiorcy oprócz złożenia odpowiedniego wniosku, przedstawienia (jako pierwszy podmiot) dowodu lub informacji pozwalającej na wystąpienie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów z wnioskiem o udzielenie zgody na przeszukanie, albo dowodu który w ocenie Prezesa Urzędu jest wystarczający do stwierdzenia naruszenia zasad konkurencji. Ponadto dla odstąpienia od wymierzenia kary konieczne jest aby wnioskujący przedsiębiorca nie podejmował działań służących przymuszeniu innych przedsiębiorców do przystąpienia lub kontynuowania uczestnictwa w porozumieniu.
Nieco łagodniejsze warunki musi spełnić przedsiębiorca ubiegający się o obniżenie kary pieniężnej. Wówczas, oprócz wniosku musi on przedstawić dowód na potwierdzenie istnienia porozumienia, mający istotną wartość dodaną na potrzeby udowodnienia naruszenia, a także współpracować z Prezesem UOKiK do czasu zakończenia postępowania w sprawie. Nie może on też podejmować działań zmierzających do zniszczenia dowodów – konieczne jest za to, aby zaprzestał on uczestnictwa w porozumieniu przed złożeniem wniosku o obniżenie kary pieniężnej, albo niezwłocznie po jego złożeniu.
Kara pieniężna może zostać zmniejszona od 20% do 50% w zależności od kolejności w której wnioskodawcy spełnili wymienione warunki – wprowadzona zostaje więc zasada „kto pierwszy, ten dostanie większe obniżenie kary”.
Podsumowanie
Nowelizacja wprowadza wiele nowych instytucji do polskich regulacji prawa konkurencji, które w dużej mierze funkcjonowały już na rynku wspólnotowym. Jedną z ważniejszych zmian jest zaostrzenie przepisów prawa konkurencji względem podmiotów, które ograniczają samodzielność innych podmiotów doprowadzając do naruszeń prawa konkurencji. Może to mieć duże znaczenie dla grup spółek czy podobnych struktur holdingowych.
Co ważne Nowelizacja wprowadza również instrumenty mające ułatwić współpracę między organami ochrony konkurencji państw członkowskich Unii Europejskiej, co umożliwi łatwiejszy i szybszy przepływ informacji oraz uznawanie swoich kompetencji.
Projekt ustawy został przekazany do Sejmu i obecnie jest już po drugim czytaniu na posiedzeniu Sejmu i obecnie trwają prace w komisjach. Będziemy monitorować dalsze losy proponowanych zmian.
***
Autorką wpisu jest adwokat Katarzyna Sieliwonik, Associate w Kancelarii RKKW.
